ΟΤΙ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ ΠΙΣΩ ΕΜΕΙΝΕ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΑΡΒΑΡΗΓΟΣ

Από την παρουσίαση του βιβλίου στον πολυχώρο Άγκυρα, στις 23 Νοεμβρίου 2009.

ομιλητές η συγγραφέας Ελένη Στασινού και η ποιήτρια Λυδία Λάβδα

κείμενα διάβασε η ηθοποιός Γεωργία Ζώη

μουσική από το σχήμα crescendo και κιθάρα από τον Κώστα Μουστάκα.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΣΤΑΣΙΝΟΥ

Γνωρίζω ότι με το που ανεβαίνει στην έδρα ένας ομιλητής, οι ακροατές συνήθως, υπολογίζουν τον χρόνο που θα τους απασχολήσει. Κι η αλήθεια είναι ότι μονοπωλείται ο χρόνος και πολλές φορές μόνο για να μάθουμε τα προσωπικά του ομιλητή… Εφόσον όμως έχει γίνει η κύρια παρουσίαση του Βιβλίου με τους περισσότερους από εσάς παρόντες, δεν κινδυνεύετε σήμερα.

Το βιβλίο του Δημήτρη Βαρβαρήγου το διάβασα σ ένα Σαββατοκύριακο. Πέρασα καλά, ηρέμησα, γύρισα πίσω σε χρόνια άλλα. Τέλος, ταξίδεψα για άλλη μια φορά στη Φλωρεντία, με τη μεγάλη αγαπημένη μου παρέα, εκεί που πριν πολλά χρόνια θα άκουγα για πρώτη φορά το Δημήτρη να δηλώνει, ότι επρόκειτο να ψάξει τις ρίζες του.
Τις βρήκε. Τις φρόντισε. Κι ιδού το αποτέλεσμα.
Διαβάζω τον Δημήτρη από το πρώτο του βιβλίο. Έτσι ότι πω μάλλον είναι απόσταγμα από το σύνολον των έργων του.
Ο Δημήτρης νομίζω ότι φτιάχνει κόσμους όπου τα όρια τους, θα έλεγα ότι καθορίζονται από νόμους φυσικούς, αν δεν υπήρχε κάτι ύποπτο. Αυτό το ύποπτο, σαν ραβδάκι μαγικό, μεταμορφώνει το σχεδόν φυσικό σε κάτι άλλο.
Περιδιαβαίνοντας στον κόσμο του, θεωρώ πως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ανοίγματα. Σχισμές θα έλεγα στο απροσδιόριστο, που όμως με ακρίβεια μαθηματική, μπορούν να μας οδηγήσουν σε κάποιο τοπίο, πράξη, η συναίσθημα, που θα άπτεται του μυθικού. Όταν επί παραδείγματι η κυρία Καλτσέτι με πολύ σοβαρότητα ασχολήθηκε για ώρες με το να ράβει ασημικά στο βραδινό της φόρεμα, δεν μπορούσαμε παρά να περιμένουμε πως θα έρθουμε αντιμέτωποι με ένα τέτοιο παράθυρο στον μύθο.

Διότι ενώ παρακολουθούμε μια γυναίκα να ζει συγκρατημένη ζωή, αίφνης την βλέπουμε να τραβά από εμπρός μας, ένα παραπέτασμα, σχεδόν σαν τιμωρία, επειδή πιστέψαμε σ’ αυτό που η ίδια ήθελε να πιστέψουμε.
Θα τολμούσα να κάνω μια αντιπαραβολή στο ίδιο αυτό σημείο.
Ο Μπάτσελαρντ, αποκάλυψε κάτι άγνωστο στους πολλούς. Πως το πουλί, φτιάχνει τη φωλιά του ναι μεν χωρίς εργαλεία μα με κέντρο το σώμα του. Έτσι, με επαναλαμβανόμενες κυκλικές κινήσεις και ταυτόχρονη πίεση από το ίδιο του το σώμα, στα τοιχώματα κάθε πλευράς, χτίζει σύμφωνα με τις ανάγκες αυτού του σώματός και μόνο.
Σαν έφτασα στην σκηνή της κυρίας Σκαλτσέτι, δεν μπόρεσα παρά να σκεφτώ το ίδιο. Η γυναίκα, δεν κατάφερε να οικοδομήσει το γήινο οίκημα της εκ των έσω. Έτσι οικοδόμησε το επέκεινα. Οι κινήσεις της- καθισμένη ήσυχη και ράβοντας το ασημένιο βάρος στο φόρεμά της- θυμίζει τις κινήσεις πουλιού που με υπομονή και αποφασιστικότητα, προετοιμάζει την μελλοντική του ασφάλεια. Διότι εκεί ήταν η ασφάλεια της και ο τρόπος που θα ασφάλιζε αυτήν που αγαπούσε Την Μαρία-Ρόζα. Κι εδώ ακριβώς το συγγραφικό εύρημα.
Το χέρι που τραβά το παραπέτασμα. Ώστε το σύνηθες να πάρει διαστάσεις άλλες. Να γίνει έμπνευση και ελευθερία.
Κι η ελευθερία υπάρχει σε όλο το βιβλίο. Σαν στέρηση, σαν επιθυμία, σαν αξία, η και τίμημα.
Όπως υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο στο οποίο θέλω να σταθώ περισσότερο.
Σε μια εποχή που ακούμε πως όλοι έχουμε ποσοστά ευθύνης για πράγματα που κάναμε, φανταστήκαμε η ανεχτήκαμε, κινδύνευα να καταλήξω, πως η ενοχή μάλλον είναι επίσης μια φυσική κατάσταση.
Κάτι σαν φαινόμενο καιρικό.
Και είχα έντονη την ανάγκη μιας διάψευσης. Γιατί δεν θα μπορούσαμε να είμαστε όλοι αθώοι, ασχέτως εαν οι πράξεις μας υποδήλωναν το αντίθετο;
Οι πράξεις είναι στιγμιαίες εκφάνσεις μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας και θεωρώ πως είναι άδικο να καταδικαζόμαστε για τις λανθασμένες μας επιλογές.
Είχα ανάγκη μια τέτοια ανατροπή. Και δεν με κάλυπτε καμία ψυχαναλυτική προσέγγιση, όπου θα μπορούσα να μεταθέσω ευθύνες σε πλάτες άλλων.
Ήθελα κάτι φυσικότερο και απλούστερο.
Κάτι που να ρέει κι ας μη το βλέπω, να υπάρχει κι ας παραμένει ανεξήγητο. Επίσης σαν φυσικό στοιχείο.
Στα αναγνώσματα κι αν το συναντούσα, γινόταν τόσο σπάνια, ώστε ξεχνιόταν. Αλλά έρχεται τώρα αυτό το βιβλίο. Και συνειδητοποιώ το σημαντικό.
Υπάρχει η αθωότητα.

Διάβασα το βιβλίο σε δύο ημέρες. Εδώ μέσα λοιπόν, βρήκα το χαμένο στοιχείο της αθωότητας.
Όχι σαν προσωπικό γνώρισμα κάποιου πρωταγωνιστή.
Αλλά σαν ιδιαίτερο γνώρισμα του συγγραφέα. Που είτε το θέλει είτε όχι, ξεχειλίζει. Και γίνεται ωσάν την υγρασία που παρεισφύει σε κάθε ίχνος ζωής της Φλωρεντίας.
Ασχέτως τις ίντριγκες, την δολιοφθορά, την βαρβαρότητα, τις θρησκευτικές ακαμψίες, αυτή η συγγραφική αθωότητα λες κι ξεπλένει άτομα και πράξεις, αμβλύνει τις οξύτητες των παθών και των ανομιών.
Ακόμα κι όταν περιγράφονται χαρακτήρες μονοκόμματοι, τούτη η φυσική του κατάσταση δεν τον αφήνει να τους ρίξουμε στα τάρταρα, ακόμα κι αν μόνοι τους το έχουν επιλέξει. Όχι γιατί δεν είναι οι περιγραφές δυνατές, αντιθέτως, αλλά διότι αυτό το κλίμα δεν μπορεί να αφήσει την γραφή ανεπηρέαστη.
Διάβασα το βιβλίο και πέρασα ώρες ξαναβρίσκοντας την βεβαιότητά μου για την αθωότητα του γένους. Ξέχασα εγκλήματα, καταστροφές, αβεβαιότητες, υποχρεώσεις. Ξανάγινα η αθώα, που κάποιος με ξεναγούσε διακριτικά, στις δυσκολίες της αγάπης και της ζωής, με τη σιγουριά πως ακόμα και το χειρότερο, είναι καλό. Αρκεί να μετέχουμε στο δώρο της ζωής.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ ΛΥΔΙΑΣ ΛΑΒΔΑ

Στο βιβλίο του Δημήτρη Βαρβαρήγου " Ό,τι αγαπήσαμε πίσω έμεινε" ξετυλίγεται μία ιστορία με έντονο το στοιχείο της συναισθηματικής εξερεύνησης...
Ένα άλλο στοιχείο που κυριαρχεί είναι το θεατρικό.Το βιβλίο κάλλιστα θα μπορούσε να μεταφέρει τον αναγνώστη σε μία σκηνή θεάτρου,όπου η ροή κυλά φυσικά.Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αποτελεί μια ζωντανή θεατρική πράξη...
Ο συγγραφέας ενσωματώνοντας ιστορικά στοιχεία στην πλοκή, προβάλλει την αντισυμβατικότητα,την ανάγκη του ανθρώπου για ατομικές και συνολικές υπερβάσεις.
Οι περιγραφές των χαρακτήρων της ιστορίας αποτελούν ατομικά ψυχογραφήματα που φανερώνουν νοοτροπίες κοινωνιών. Δίνουν στον αναγνώστη αφορμές για περαιτέρω ανάλυση.
Εξετάζεται -διαχρονικά-η μικροαστική ζωή των ανθρώπων που τους ωθεί στα προσωπικά τους αδιέξοδα, που εν δυνάμει είναι συνολικά κοινωνικά αδιέξοδα.
Αποκωδικοποιούνται τα ανθρώπινα διλήμματα που λαμβάνουν χώρα σε κάθε εποχή-ίσως λίγο τεχνικά διαφοροποιημένα.

Η νεότητα αποτελεί κεφάλαιο από μόνη της. Οι νέοι πάντα αγωνιστικοί μέχρι να διαβρωθούν απο τις κοινωνικές-οδυνηρές αλήθειες και συμβάσεις που(τους) επιβάλλονται.
Σε μία κοινωνία που οι άνθρωποι εκπαιδεύονται με την έννοια της ηθικής, τα πάντα ντύνονται με το πέπλο του κοινωνικού καθωσπρεπισμού.
Φανερώνονται νοοτροπίες και αποκαλύπτονται γενναία τα κίνητρα των πράξεων.
Ερευνητική διάθεση του συγγραφέα για τις παθογένειες... Η προσωπική ανασφάλεια και η συναισθηματική αμνησία που χαρακτηρίζει τον ανθρώπινο ψυχισμό ανάλογα με την κάθε περίοδο της ζωής του...
Κάθε μέρα γεννά διαφορετικές πτυχές οπτικής. Οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τις αρχικές υποσχέσεις που οι ίδιοι χάρισαν στους εαυτούς τους και τους γύρω τους..



Η ποιητική ταυτότητα και γραφή του Δημήτρη Βαρβαρήγου προσδίδει ένα ξεχωριστό λογοτεχνικό άρωμα στις περιγραφές:
"H νύχτα έπεφτε βαθιά ,χωνεύοντας τους φίλους...", "Τα χρόνια περνούσαν σαν σελίδες βιβλίου", "Ο χρόνος γεμάτος αδιαφορία προσπερνούσε τα γεγονότα"
Πρόκειται για ένα ψυχογραφικό,κοινωνικό βιβλίο ...Η
κατανόηση των χαρακτήρων φέρνει την απενοχοποίηση ,την
λύτρωση και την συνάντησή μας με την αλήθεια.
Έντονο το στοιχείο του δυναμισμού και της θέλησης. Ο άνθρωπος οφείλει να ταξιδέψει με την ζωή, χωρίς να παραιτηθεί. Η ηττοπάθεια είναι κάτι που δεν επιτρέπεται στο ταξίδι της ζωής και λειτουργεί συνδυαστικά με την
εσώτερη ανάγκη για ελευθερία σε κάθε βήμα μας.
Ο συγγραφέας εξετάζει πώς η σοβαροφάνεια και οι κοινωνικές μικροπρέπειες οδηγούν σε ένα ντόμινο συμπεριφορών... Θρησκευτικά και κοινωνικά ταμπού μορφοποιούν ανθρώπους, που υποτάσσονται στο σύνολο λόγω επιρροών.

-"Οι θρησκείες διχάζουν. Ο Θεός ποτέ."
Η μητρότητα λειτουργεί ως αυτόνομο κεφάλαιο στο βιβλίο.
Η γυναίκα παραμένει μια οντότητα που διεκδικεί τις προσωπικες, συναισθηματικές της ανάγκες, όμως όπως
εύστοχα θίγει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος "Μετά την γέννα ,κάθε μάνα ,θα είναι συνέχεια χρεωμένη σε μία αστείρευτη αγάπη".....
Ο συγγραφέας θίγει όμως και την ξενοφοβία. Εξετάζει πώς κάθε είδους ρατσισμός (κοινωνικός, θρησκευτικός) λειτουργεί καταλυτικά στις ζωές των μεταναστών.
Το κεφάλαιο του θανάτου, της απώλειας που οδηγεί τον
άνθρωπο στο να αναθεωρήσει τα γεγονότα και τα αίτια, αναπτύσσεται με ήρεμο και φυσικό τρόπο.
Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος εικονογραφεί τα νοήματα εκπληρώνοντας τον ουσιαστικό σκοπό του μυθιστορήματος.
Στο βιβλίο "Ο,τι αγαπήσαμε πίσω έμεινε" -ένα ψυχολογικό βιβλίο- ερμηνεύεται- με έναρξη μία ιστορία αγάπης- η αυθεντικότητα των κινήτρων σε κάθε τομέα της ζωής.
Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην έννοια του έρωτα. Θίγει συνολικά κοινωνικά αιτήματα.
Πολυσυλλεκτικότητα και ταυτόχρονη συνύπαρξη θεμάτων που είναι λειτουργική και κερδίζει τον αναγνώστη....

ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΕΣ ΣΥΝΕΥΡΕΣΕΙΣ

Συναρπαστικά διηγήματα από μια ταλαντούχα πεζογράφο, αντλημένα τα περισσότερα από τις εμπειρίες της ως ψυχολόγος. Διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο της Εύας Στάμου με τίτλο «Μεσημβρινές συνευρέσεις» θυμήθηκα το τελευταίο βιβλίο, αλλά πρώτο πεζογραφικό έργο, του ποιητή Μανόλη Πρατικάκη που έχει τον τίτλο «Τα αφηγήματα ενός ψυχιάτρου», και έκανα τη σκέψη ότι σαν υπότιτλος θα μπορούσε να μπει «Τα αφηγήματα μιας ψυχολόγου».Όχι σαν τίτλος.

Αυτό που διαφοροποιεί τα αφηγήματα του Πρατικάκη από τα διηγήματα της Στάμου δεν είναι μόνο οι ιδιότητες των συγγραφέων (ψυχίατρος ο Μανόλης, ψυχολόγος η Εύα), αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο. Ο Πρατικάκης χαρακτηρίζει τα πεζά αυτά κείμενα «αφηγήματα», ένας όρος γενικότερος και πιο αφηρημένος, μια και σ'A αυτά «αφηγείται» πραγματικές ιστορίες.

Η Εύα όμως, στα διηγήματά της, δεν αφηγείται πραγματικά περιστατικά, αλλά πραγματικά «συμπτώματα», παρόλο που οι αφετηρίες σίγουρα είναι πραγματικές ιστορίες που έχουν τροποποιηθεί περισσότερο ή λιγότερο.

Οκτώ διηγήματα αποτελούν τη μικρή αυτή συλλογή των 145 σελίδων. Το «Μεσημβρινές συνευρέσεις» είναι τίτλος διηγήματος με τον οποίο τιτλοφορείται ολόκληρη η συλλογή, μια πρακτική συνηθισμένη στους συγγραφείς. Στην περίπτωση όμως της Στάμου ο τίτλος αυτός χαρακτηρίζει πραγματικά ολόκληρη τη συλλογή. Αν τη λέξη «μεσημβρινές» την αντικαταστήσουμε με τη λέξη «απογευματινές» (δεν ξέρω αν η Στάμου δέχεται τους πελάτες της και το μεσημέρι) και τη λέξη «συνευρέσεις» με τη λέξη «συνεδρίες» θα είχαμε ένα πληρέστερο χαρακτηρισμό της συλλογής. Πληρέστερο;Ίσως όχι. Το «συνεδρίες» έχει την κλειστή καταδηλωτική σημασία ενός επιστημονικού όρου, ενώ το «συνευρέσεις» είναι μια λέξη πιο ανοικτή σε συνδηλώσεις και συνειρμούς.

Η Στάμου, ως ψυχολόγος, κάποιες φορές δεν «συνεδριάζει» αλλά «συνευρίσκεται» με τους πελάτες της, με τη σημασία της συναισθηματικής μέθεξης και όχι της ψυχρής επαγγελματικής αντιμετώπισης. Το διήγημα «Μ'A αυτό περνούν όλοι οι πόνοι» είναι χαρακτηριστικό από αυτή την άποψη. Η πελάτισσα περνά το πένθος του θανάτου του συζύγου της με αισθήματα ενοχής και οργής. Η αφηγήτρια προσπαθεί να την βοηθήσει, να την παρηγορήσει, να την καθησυχάσει. Στο τέλος, όταν η γυναίκα φεύγει, μας γράφει η Στάμου «Κλείνω την πόρτα, κουρνιάζω στην πολυθρόνα και κλείνω τα μάτια μου να συνέλθω. Για μία μόνο στιγμή αισθάνομαι απόλυτη παραίτηση. Με κόπο συγκρατώ τα δάκρυά μου. Αυτό που προσπαθώ να ξορκίσω βρίσκεται μέσα μου, είναι ένα με μένα και σαν ανοικτή πληγή αιμορραγεί με κάθε αφορμή.

Ο φόβος ότι θα ξεσπάσω σε κλάματα με αναγκάζει ν' ανοίξω τα μάτια, να σηκωθώ και να σταθώ στο παράθυρο. Από την τσάντα μου, που είναι ακουμπισμένη στο περβάζι, βγάζω το πακέτο με τα τσιγάρα, βάζω ένα στο στόμα μου και το ανάβω. Στο μυαλό μού έρχονται τα λόγια της Φρίντα: Μ'A αυτό περνούν όλοι οι πόνοι» (σελ. λ72).

Αν υπάρχει μια ένσταση αυτή βρίσκεται στα λόγια της Φρίντας. Το ίδιο το κλείσιμο είναι εκπληκτικό, δείχνοντας ότι, πέρα από το φαινόμενο της αντιμεταβίβασης, ο ψυχολόγος μπορεί να συμπάσχει αυθεντικά με τους πελάτες του.Και ενώ σε αυτό το διήγημα η αφηγηματική φωνή ταυτίζεται περίπου με τη συγγραφική, σε άλλα η πρωτοπρόσωπη αφήγηση γίνεται με τη φωνή του «ασθενούς». Ο ταραγμένος ψυχικός κόσμος δίνεται πιο ανάγλυφα στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση (ας θυμηθούμε το «Υπόγειο» του Ντοστογιέφσκι), και τη χρησιμοποιεί συχνά η Εύα, ακόμη και όταν αυτός που αφηγείται είναι άνδρας. Και ενώ η ρεαλιστική πεζογραφία μας δίνει «τυπικούς» χαρακτήρες που εμπλέκονται σε μη τυπικά γεγονότα (π.χ. η πλήττουσα σύζυγος του επαρχιακού γιατρού Έμμα Μποβαρύ που απατάει τον άντρα της και στο τέλος αυτοκτονεί), η Στάμου, αλλά και μεγάλο τμήμα της σύγχρονης πεζογραφίας, χρησιμοποιεί μη τυπικούς ήρωες, με μη τυπικό ψυχισμό, που όμως δεν εμπλέκονται σε ακραία γεγονότα.

Για να το πούμε πιο παραστατικά, στα διηγήματα της Στάμου δεν θα βρούμε πτώματα, τουλάχιστον ανάμεσα στους κεντρικούς ήρωες. Έτσι θα συναντήσουμε τον ανίκανο να κάνει έρωτα με άλλες γυναίκες εκτός από πόρνες, τον άνδρα που ψάχνει στη γυναίκα τη μητέρα του και τη γυναίκα που ψάχνει στον άντρα τον πατέρα της, τη μαζοχίστρια, κ.ά. Επίσης βρήκαμε εδώ την τεχνική της λήψης με ειδικούς φακούς ώστε να μη γίνεσαι αντιληπτός, την αφήγηση του μάρτυρα που κρυφακούει ή βλέπει από απόσταση, την οποία χρησιμοποιεί συχνά η Στάμου στις αναρτήσεις της στο blog της. Στο «Ρίσκο» η συζήτηση κάποιων γυναικών που κάθονται στο διπλανό τραπέζι για δίαιτες και περιττά κιλά, ανακαλεί στον αφηγητή την προσωπική του ιστορία, τη σχέση του με τη γυναίκα του.Όμως το διήγημα που κλέβει τις εντυπώσεις είναι το ομώνυμο της συλλογής. Κατά τη γνώμη μου είναι το καλύτερο, και πιστεύω ότι είναι ένας επί πλέον λόγος που με αυτό τιτλοφόρησε η Εύα τη συλλογή της.

Διαψεύδει τις αφηγηματικές αναμονές με ένα εκπληκτικό εφέ απροσδόκητου. Ενώ η σύγχρονη αφηγηματική πεζογραφία μάς έχει συνηθίσει στην εξεικόνιση χαρακτήρων και στην περιγραφή «τυπικών» επεισοδίων-τα επεισόδια στα διηγήματα της Στάμου είναι «τυπικά» στη μη τυπικότητά τους-εδώ έχουμε μια ολοκληρωτική ανατροπή στο τέλος. Αναφερθήκαμε πιο πριν στον άνθρωπο που δεν μπορεί να κάνει έρωτα παρά μόνο με πόρνες. Καθώς δεν τα καταφέρνει, βρίζει την αφηγήτρια, λέγοντάς της ανάμεσα στα άλλα. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πουτάνα από σένα, κατάλαβες; Νομίζεις πως δεν ξέρω την αλήθεια, νομίζεις ότι η επιθυμία με έχει τυφλώσει;» (σελ. 53).

Αλήθεια, ποια αλήθεια; Το μαθαίνουμε στην μεθεπόμενη σελίδα.«Αν τολμήσεις και μιλήσεις για όλα αυτά (την ανικανότητά του) θα σε σκοτώσω, τ'A ακούς πουτάνα; Αυτό είσαι, μια αληθινή πουτάνα. Όλα τα ξέρω, όλα! Πες μου πριν σου στρίψω το λαρύγγι, πες μου πού είναι το όπλο, τι το κάνατε; Μίλα, πού κρύψατε το όπλο;».Το σασπένς λύνεται πιο κάτω. «Στάθηκα μπροστά στον νεαρό περιπτερά με την αλογοουρά και χωρίς να μιλήσω παραμέρισα τις ξανθιές μπούκλες από το πρησμένο, σημαδεμένο πρόσωπό μου. Τον κοίταξα στα μάτια. -Τα ξέρουν όλα, ακόμα και για το όπλο γνωρίζουν… Ξέρουν για τη Μίνα, να ειδοποιήσεις τα παιδιά να το διαλύσουν. Δεν πρόκειται να ξανάρθω στη γειτονιά. Πες τους το όπλο να το ξεφορτωθούν»… -Θα δω απόψε τον Μανώλη. Θα του πω τι σου έκανε ο μπάτσος κι αποφασίζει εκείνος για τα υπόλοιπα. Μην κάνεις τηλεφωνήματα, μην επικοινωνήσεις με κανέναν.Τον ευχαρίστησα κι έφυγα χωρίς να κοιτάξω πίσω μου τον ψηλό με το μουστάκι που τις τελευταίες βδομάδες είχε γίνει η σκιά μου».Έτσι τελειώνει το διήγημα. Πιθανότατα η αφηγήτρια, ο περιπτεράς (συνήθως οι περιπτεράδες είναι χαφιέδες, αυτός εδώ όμως έχει αλογοουρά), η Μίνα, ο Μανώλης, ανήκουν σε μια αντιεξουσιαστική ομάδα.Συναρπαστική η αφήγηση, ενδιαφέρουσες οι ιστορίες. Η Στάμου με αυτή της τη συλλογή, έπειτα από την έκδοση των δύο μυθιστορημάτων της «Ελιγμοί» και «Ντεκαφεϊνέ», αποδεικνύει ότι είναι εξίσου ικανή πεζογράφος και σ'A αυτό το δύσκολο είδος που είναι το διήγημα.»
Μπάμπης Δερμιτζάκηςhttp://www.lexima.gr/

ΥΠΑΤΙΑ

Δημήτρης Βαρβαρήγος
ΥΠΑΤΙΑ
Ιστορικό Μυθιστόρημα
6η Έκδοση
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΚΥΡΑ σελ 530 τιμή:18.50€

Η συγκλονιστική ιστορία της γυναίκας που δίδασκε παντού το ελληνικό πνεύμα, συγκρόυστηκε με τον κλήρο και κατηγορήθηκε ως μάγισσα…


Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος στα βαθειά νερά της λογοτεχνίας μας μεταφέρει με δεξιοτεχνία σε μία εποχή και σε ιστορικά γεγονότα, που μόνο δοκιμιακά είχαν μέχρι σήμερα ιδωθεί. Το ιστορικό μυθιστόρημα για τη ζωή και το τέλος της φιλοσόφου Υπατίας της Αλεξανδρινής καλοδουλεμένο με αγάπη στα κείμενα, κυλάει αβίαστα, με φανταστικούς διαλόγους και εικόνες, γύρω από πρόσωπα και γεγονότα τα οποία ο συγγραφέας τόσο πειστικά και γλαφυρά περιγράφει. Για το ότι το μυθιστόρημα γράφτηκε με πολύ δουλειά και αγάπη από τον συγγραφέα πείθεται ο αναγνώστης από τις εισαγωγικές σελίδες του, όπου ο πίνακας περιεχομένων μας προϊδεάζει για τα πενηνταδύο κεφάλαια χωρισμένα σε δύο βιβλία και σε παράρτημα καθώς και για τη χάρτα της Αλεξάνδρειας που δείχνουν το σεβασμό και αποτελούν έναν οδηγό πλοήγησης στο μεγάλο αυτό μυθιστόρημα.. Ο συγγραφέας έκανε ενδελεχή έρευνα για να φτάσει στο τόσο σημαντικό κι απολαυστικό ανάγνωσμα.
4ος-5ος αιώνας μ.Χ. Η φημισμένη Αλεξάνδρεια πνίγεται στο κρασί των καπηλειών, στις ηδονές των γυναικών του δρόμου, στις δεισιδαιμονίες, στις φιλοσοφικές διαφορές και διαμάχες των θρησκευτικών φανατισμών με τους φονικούς διωγμούς. Μέσα σε αυτή τη διαφθορά, μια γυναίκα αφοσιωμένη στα ελληνικά ιδεώδη διδάσκει στο πανεπιστήμιο, στους δρόμους και στο σπίτι της το αστείρευτο ελληνικό πνεύμα. Αυτή η σοβαρή ευθύνη δεν της στερεί το γυναικείο ένστικτο, και στο πρόσωπο του χριστιανού επάρχου βρίσκει τον έμπιστο φίλο και άντρα. Η φιλία και ο πλατωνικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσά τους ενοχλεί τον κλήρο, που δεν αργεί να στραφεί εναντίον της και να της προσάψει κατηγορίες, ως μάγισσας και υποκινήτριας εχθρικών ενεργειών εναντίον του…Πετυχημένη τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής με επίκεντρο μια αξιόλογη γυναίκα που πλήρωσε με τη ζωή της τις αρετές του φύλου της, καθώς βρέθηκε στο μεταίχμιο της ιστορίας, από το λυκόφως του νεοπλατωνισμού στους πρώτους σκοτεινούς αιώνες του Χριστιανισμού.
Μία ζεστή εκδήλωση για το βιβλίο απολαύσαμε πρόσφατα στο Art-café φουαγιέ του Θεάτρου της Ημέρας ( Αθήνα – Πανόρμου) την παρουσίαση έκανε η συγγραφέας Ελένη Στασινού, ενώ μουσικά επένδυσε με ρυθμούς και τραγούδια ο συνθέτης Αλέξανδρος Χάχαλης.
Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος γεννήθηκε στην Αθήνα του '51. Σπούδασε ηλεκτρονικά, σεναριογραφία, θέατρο και λογοτεχνία. Τα θεατρικά του έργα "Τύψεις", "Οι ανάγκες των αισθήσεων", "Το όνειρο μιας αγάπης" και "Ο Έρωτας και ο Αθάνατος", ανέβηκαν από τη θεατρική ομάδα "Δίοδος". Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 1995 με το μυθιστόρημα "Η γοητεία της δεύτερης φύσης". Ακολούθησαν τα βιβλία: "Πάθος", εκδ. Όμβρος, 1996, "Με το ίδιο χρώμα η νύχτα και η σιωπή", 1998, "Γυναίκες του κόσμου", 1999, "Είναι δύσκολη η αγάπη", 2000,

"Αδιέξοδοι έρωτες", 2001, όλα από τις εκδ. Χρήστος Ε. Δαρδανός, "Υπατία", 2005, εκδ. Άγκυρα. Το βιβλίο "Ίμερος και Αστραία-Το μυστικό της σιωπηλής χώρας", 2003, εκδ. Χατζηλάκος, είναι το πρώτο του βιβλίο ηρωικής φαντασίας για παιδιά από τα πέντε συνολικά για την ολοκλήρωση της ανθολογίας "Ουρανός". Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και ένας εκ των τεσσάρων ιδρυτών του λογοτεχνικού περιοδικού "Ίαμβος".

Σχολίασε ο Αντώνης Δεσύλλας

Καφέ Κλεμέντε

=Καφέ Κλεμέντε=
μυθιστόρημα
«Καφέ Κλεμέντε», είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου της αξιόλογης και πολυγραφότατης συγγραφέως και μεταφράστριας του αιγυπτίου νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαφχούζ, Πέρσας Κουμούτση που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.Παρακολουθώ, διαβάζω τα βιβλία της της Πέρσας Κουμούτση και κάθε φορά αναγνωρίζω όλο και περισσότερο την δυναμική της γραφής της που οδηγεί τους αναγνώστες της με αφηγηματική δεξιοτεχνία στους μύθους της όπου με άρρηκτους σύμμαχους τη φαντασία και τη γνώση της για τη ζωή και τους ανθρώπους καταφέρνουν πάντα να μας ταξιδεύουν σε έναν κατ’ επίφαση αληθινό κόσμο.Επηρεασμένο το συνολικό έργο της από την πολυπολιτισμική ταυτότητα της Αλεξάνδρειας, μιας πόλης που ενυπάρχει μέσα μας ζωντανή από την μακρινή μέχρι την πιο πρόσφατη ιστορία μας, αναδεικνύει τις συμπεριφορές των ηρώων της μέσα από ένα ύφος γραφής που διαβάζεται εύκολα καθώς σε κάθε σελίδα του βιβλίου η πλοκή δημιουργεί εικόνες κινηματογραφικές.Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου"Το ανεκπλήρωτο παραμένει αναπόδραστο". Αυτή ήταν η φράση που όριζε πάντα τη ζωή της. Καθώς το τέλος πλησιάζει, η Ελισάβετ, που την εποχή του Mεσοπολέμου υπήρξε διάσημη ηθοποιός και γοητευτική γυναίκα, αναπολεί το παρελθόν της, την Αλεξάνδρεια και το Παρίσι της νιότης της, ξεφυλλίζει νοερά εικόνες οικείες, αγαπημένες όσο και μακρινές, ανασύρει πρόσωπα και γεγονότα από τους δαιδάλους της μνήμης, αφουγκράζεται λόγια και ξεχασμένους ψιθύρους. Θύμα των ψευδαισθήσεών της, ανήμπορη να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τους θεατρικούς ρόλους που υποδύεται, διχάζεται, στο περιθώριο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, ανάμεσα σε δυο άντρες: στον ιδεαλιστή Αλέξανδρο και τον τυχοδιώκτη Πιερ. Η επιλογή της θα τη στιγματίσει για πάντα… Ένα ταξίδι ζωής στη χιλιοτραγουδισμένη Αλεξάνδρεια και στο νοσταλγικό Παρίσι, μια γοητευτική τοιχογραφία του Μεσοπολέμου.

ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ ΠΕΡΣΑ

Η Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου. Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Καΐρου και παρακολούθησε μαθήματα αυτόματης μετάφρασης και διερμηνείας, από τα αραβικά στα αγγλικά, στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο Καΐρου A.U.C.Ήλθε στην Ελλάδα το 1983 και τα πρώτα χρόνια δίδαξε στη μέση και ανώτερη εκπαίδευση, ενώ από το 1992 ασχολείται επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά. Έχει μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Νομπελίστα λογοτέχνη Naguib Mahfuz, έργα άλλων αράβων δημιουργών, αραβική ποίηση, καθώς και το Κοράνι.Το 2001 τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη για το σύνολο των μεταφράσεών της και το 2006 το Αιγυπτιακό κράτος της απένειμε τιμητικό μετάλλιο για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της Αιγυπτιακής και Αραβικής λογοτεχνίας. Έχει μεταφράσει έργα των Naguib Mahfuz, Yusuf Idris, Hoda Barakat, Hassan Abdalla Al Korashi, Padraic O' Conaire, Matt Cohen, Jane Smiley, Githa Hariharan, κ.ά.

Ο ΔΡΑΠΕΤΗΣ

ΛΙΤΣΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ

από την παρουσίαση του βιβλίου, "Ο Δραπέτης" της Λίτσας Πατεράκη

στον Πολυχώρο Άγκυρα

εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος

για το βιβλίο μίλησαν:

ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, η Μαρίνα Γκάτσου, η Ελένη Νανοπούλου και η ίδια η συγγραφέας διάβασε κείμενα της.

μουσική από τον Γιάννη Νανόπουλο


Όταν μου έδωσε η Λίτσα Πατεράκη να διαβάσω τα κείμενα της, πριν ακόμη πάρει την απόφαση να τα εκδώσει για να της πω τη γνώμη μου, έμεινα έκπληκτος από τον ελκτικό τρόπο της γραφή της.
Τώρα που το έκδωσε, με τίτλο ο «Δραπέτης», θα μπορούσε με δική μου πάντα γνώμη να φέρει κάλλιστα τον τίτλο «η Λύτρωση». Βέβαια σαν χειρόγραφα δεν είχα νιώσει την αίγλη όπως όταν το διάβαζα από το βιβλίο στο οποίο βρήκα ένα πολύ τρυφερό και έντονα ρεαλιστικό κείμενο.

Το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος και όταν το ξαναδιάβασα, αναγνώρισα πόσο στερεή είναι η γραφή της που μου κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον να το διαβάσω και πάλι με μεγαλύτερη θα έλεγα προσοχή καθώς οι έννοιες που έβρισκα μέσα στο κείμενο κέντριζαν την περιέργεια μου σαν να ήταν η έκπληξη που μου είχε χαρίσει η πρώτη φορά.
Δεν έχω διαβάσει άλλο κείμενο ή άλλο βιβλίο της Πατεράκη για να γνωρίζω και να μπορώ να συγκρίνω τη δυναμική της γραφής της, αλλά από αυτό το βιβλίο βγάζω μόνον θετικά συμπεράσματα.
Μέσα από την άρτια λογοτεχνική περιγραφή των αισθήσεων του Ορφέα, ο ήρωας της Πατεράκη, αφηγείται με εσωτερική και συναισθηματική ένταση τον κόσμο που περιβάλλει τη ζωή του.
Πατέρας, μάνα, αδερφή, η κυρία Έλενα ο πρώτος πόθος και κατόπιν η άσβεστη αγάπη που ξυπνάει στο πρόσωπο μιας Άννας, μα οι τύψεις και οι ενοχές ως κυρίαρχο στοιχείο κατατρώγουν τον τρομερά ευαίσθητο ψυχικό κόσμο που κυοφορείται στην καρδιά του Ορφέα.

Η μυθιστορία εμφανίζεται ως ένας απολογητικός μονόλογος γεμάτος απ’ όλα τα συναισθήματα των τρυφερών ανθρώπων, εκείνων που στις φλέβες τους τραγουδάει το αίμα.
Η Πατεράκη προβάλει έναν δραματικό τόνο λες και η τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης που διαπνέει όλο το βιβλίο να αποτελεί και το κύριο στίγμα του.
Κείμενο πεζό με μέτρο και ρυθμό ποιητικό. Ύφος, λιτό κι απέριττο δίχως επιτήδευση απόδοσης αλλά με αυθόρμητη ικανότητα που αποδίδει ένα σωστό σύνολο που μπορεί ν’ ανταποκρίνεται σε κάθε περίσταση στη δράση του ήρωα της.
Ο λόγος άμεσος και αφαιρετικός δίνει νόημα και ένταση με λιγοστές λέξεις προγράφοντας τα συμβάντα, τους ήρωες και τη δράση τους με την αμεσότητα ενός καλού χειριστή της γλώσσας.
Αυτό εισπράττει ο αναγνώστης, υποβάλλεται στο κλίμα και τις εντάσεις που έχει δημιουργήσει η συγγραφέας έτσι που η συναισθηματική του φόρτιση να είναι ανάλογη με τη δική της.

Η πρώτη αγάπη στην πρώιμη ηλικία φώλιασε για πάντα στη ζωή του. Με θράσος πιάστηκε απ’ την παιδικότητα του, την έγδυσε, τη βίασε και την πέταξε ύστερα στ’ αποκαΐδια.
Και η μετέπειτα έμπυρη γνώση ενός βιασμού τύλιξαν τη ψυχή του με πόνο και συγκίνηση. Πως κατόπιν η αγάπη του που ατσαλώθηκε μέσα στις ίδιες κι απαράλλαχτες ευαίσθητα σκληρές αναζητήσεις όνειδος και συστολής να βρει διέξοδο σε μια καρδιά που ήθελε να μείνει αμόλυντη;
Δεν μπορώ να εκφράσω περισσότερα λόγια για το θέμα του βιβλίου, μην σας χαλάσω το σασπένς της ανάγνωσης. Απλά θα σας μεταφέρω την άποψη μου πως το κείμενο ικανοποιεί μέσα από μια γραφή που εκφράζει τις απόκρυφες αισθήσεις της ειμαρμένης κάθε ανθρώπου.
Αισθήσεις που κινούνται με ειλικρίνεια ανάμεσα στις αληθινές ανθρώπινες προσδοκίες. Η γραφή παρουσιάζει εικόνες από την πραγματική ζωή που όσο επηρεάζουν τον πρωταγωνιστή άλλο τόσο επηρεάζουν και τον αναγνώστη.
Δραπέτης, ο τίτλος του βιβλίου. Αρχικά φαίνεται απλός, αλλά όσο προχωρά η ανάγνωση αρχίζεις να αναγνωρίζεις από τα βιώματα των ηρώων της, ότι αυτή η λέξη περικλείεται από πολλές έννοιες.
Εμμονή-βάσανο-ζέση-λαχτάρα-μανία-μαρτύριο-μίσος-μονομανία-οργή-πάθηση-παραφορά-περιπάθεια-περιπέτεια-πόθο-μοναξιά-απιστία-πληγή-πλεονεξία-ζήλο-αλαζονία.
Έννοιες δυνατές που αν δοθούν με ακόρεστο πάθος, σε κάνουν να αναζητάς τη φυγή ως μία και μοναδική λύση. Όλα αυτά κι άλλα πολλά στοιχεία υπάρχουν στο βιβλίο που αν τα περικλείσουμε σε μία μόνο λέξη, Δραπέτης, ίσως να είναι ο πιο σωστός τίτλος που διάλεξε η Πατεράκη, στην αίσθηση αναζήτηση του ήρωα της για ν’ αλαφρύνει την ψυχή του από τα πολύπλοκα ανθρώπινα σενάρια της ζωής.

Η άμετρη, όπως προείπα, ευαισθησία του Ορφέα, ανέτρεψε τη ζωή του φτάνοντας στο σημείο να αναρωτιέται, αν τελικά ο εγκλεισμός του ήταν πραγματικά η λύτρωση που έψαχνε απεγνωσμένα να βρει η ψυχή του.
Οι τύψεις βαθιά ριζωμένες στην καρδιά του ως διαχρονικοί δήμιοι θλίψης προκαλούν παραληρήματα υστερίας κατασπαράζοντας κάθε του όνειρο. Αλλά και κάθε ελπίδα του πνίγηκε από αυτές δημιουργώντας ένα σώμα προσωπική φυλακή για κάθε του συναίσθημα.

Κι πάλευε τα βράδια μες’ τη σκοτεινιά, όταν οι σκέψεις γίνονταν σκιές σαν τις αναμνήσεις του, τότε ζευγάρωνε με τη λύτρωση. Στη σκοτεινιά αντάμωνε την αγάπη του, ζωντάνευε στο μυαλό του η Άννα κι έψαχνε με τα χέρια να βρει το παράθυρο της άδειας κάμαρας. Μα, ποτέ δεν το έβρισκε. η Άννα δεν είχε φανεί ακόμη.

Και η ίδια η συγγραφέας μαζί με τον ήρωα της, δείχνει μια δύναμη να θέλει να δραπετεύσει, χωρίς όμως ετούτη η απόδραση να μεταφράζεται σε παραίτηση, ούτε και σε μια απόγνωση που να οδηγεί στον μηδενισμό. Αντίθετα, η ελπίδα και η αισιοδοξία υπομένουν ζωντανές στα βάθη τους έτοιμες να φωτίσουν το άπειρο μέλλον τους μέσα από την αναζήτηση της αγάπης.
Αυτή θα φέρει στον Ορφέα την λύτρωση. Αυτή θα τον βάλει στον κήπο με τα γιασεμιά.
Σ’ αγαπώ Άννα.

Η ειλικρίνεια των συναισθημάτων και των προθέσεων των χαρακτήρων της Πατεράκη είναι φορτισμένες από άκρως ανθρώπινες συμπεριφορές γεμάτες ένταση και συγκίνηση που δείχνουν να θέλουν να βρουν μέσα από τη σχέση τους με τον Άλλον την ιδανική στάση ζωής, γι αυτό σε πολλά σημεία του βιβλίου κάποια κείμενα καταλήγουν με ένα ύφος γνωμικής απόρροιας.

Σαν παράδειγμα, κείμενο από τυχαία σελίδα:
Εκεί που η λέξη άγριος δεν υπάρχει πια. Σ’ εκείνον το δικό μου κόσμο ελεύθερα κι όχι άγρια τα πουλιά φτερουγίζουν ανεξάντλητα στην περιφέρεια του χρόνου. Κάθε που φτάνουν σ’ αυτό το αόρατο σημείο της ένωσης του άπειρου παρελθόντος με το άπειρο μέλλον γενούν την φαντασία που καλπάζει σ’ ιπτάμενα ακατέργαστα επίπεδα. Γενούν την μεγάλη Ιδέα της λύτρωσης, την αετόμορφη κι εκεί όλες οι θάλασσες αναρριγούν.

Το κείμενο αναδεικνύει το γόνιμο πείσμα της συγγραφέως να πετύχει μέσα από την αφήγηση του ήρωα της, το στόχο της να δημιουργήσει ένα αποτέλεσμα που να ανταποκρίνεται σε κάθε περίσταση ώστε να προκαλέσει την ευχαρίστηση εκείνη που χαρίζει το ευανάγνωστο.
Αγαπητή μου φίλη Λίτσα συγχαρητήρια και καλή συνέχεια.

ΛΥΔΙΑ ΛΑΒΔΑ

Βιογραφικό Σημείωμα-Λυδία Λάβδα
Γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Μάη 1979
Μουσικός - σπουδές στο μοντέρνο τμήμα διπλώματος του ωδείου "Φίλιππος Νάκας". Ποιήτρια - μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (Π.Ε.Λ). Μέλος της Association Internationale de la Critique Litteraire (A.I.C.L.) Εκδότρια του λογοτεχνικού περιοδικού "Αλεξίσφαιρο".
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ:
"ΑΔΕΙΑ ΣΚΗΝΗ" (ποιητική συλλογή).Έκδοση περιοδικού "Αλεξίσφαιρο"-1994 (Εικονογράφηση Χρήστος Θεοφίλης , πρόλογος Ανδρέας Αρτέμης).
"ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ" (Ποίηση).Έκδοση περιοδικού "Ομπρέλα"-1997 (Εικονογράφηση Μιχάλης Αρφαράς, πρόλογος Δημήτρης Καραμβάλης).
"ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ" Ποιήματα.'Εκδοση των περιοδικών τεχνών και γραμμάτων : "Παρένθεση στην τέχνη και στον λόγο"- "Αλεξίσφαιρο"- "Δον Κιχώτης" -Α' 'εκδοση 2001,Β 'εκδοση 2003 ( Εικονογράφηση Κώστας Ευαγγελάτος).

"ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ" Κριτικές σημειώσεις σε λογοτεχνικά και εικαστικά έργα σύγχρονων δημιουργών και συνεντεύξεις.Έκδοση "Αλεξίσφαιρο"-2002(Εικονογράφηση Μιχάλης Αρφαράς,Κώστας Ευαγγελάτος κ.α).

σχήματα συνείδησης

ΥΠΑΡΞΙΑΚΟΣ ΕΙΚΟΝΟΛΗΠΤΗΣ

Φτύνει ο ουρανός τις ματαιόδοξες χαρές μας.

κεραυνοί αγκαλιάζουν το στείρο παρόν

και λικνίζονται στις μελωδίες της σιωπής.

Συννεφιασμένα βλέμματα

αναζητούν τα σκοτεινά φώτα

της αιωνιότητας.

Ιατρικό Ανακοινωθέν του Κόσμου

ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΜΕΣΑ ΜΟΥ

Το βλέμμα μέσα μου

παγωτό χωνάκι με τριμμένο φυστίκι και σιρόπι ενοχών

λιώνει

στην πρώτη κιόλας αχόρταγη δαγκωματιά.

Διαβάζοντας την ποίηση της Λυδίας Λάβδα η αίσθηση της καταφυγής εξανεμίζεται μπροστά στην ενεργό δύναμη της τραγικότητας των ανθρώπινων αισθήσεων και καταστάσεων, θέτοντας σε κίνηση τη διαδικασία του νου να πραγματοποιεί την υπέρβαση μέσα από τον ανθρώπινο λόγο.

Γραφή που δεν οριοθετείται μόνο στα γνωστά είδη ποίησης: λυρική, επική, διδακτική, ηθογραφική, αλλά κυρίως καταφέρνει να επεκτείνεται με συναισθηματική δεινότητα στην ανίχνευση οντολογικών προβλημάτων.

Δημήτρης Βαρβαρήγος

αδεια σκηνή
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ...

Ωχρή φιγούρα
ανεβαίνω τα σκαλοπάτια του χρόνου.
Ακούω έναν ήχο μακρινό
βοή από ανθρώπους που ξέχασαν
από ανθρώπους που ξεχάστηκαν...


Απέχουν από μένα μία απόσταση αναπνοής.
Καθαρό νερό που μετατράπηκε σε λάσπη
άνθρωποι που ξεχασαν...
άνθρωποι που ξεχάστηκαν...

Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

Αυτή την κρίση δεν θα την αποφύγει κανείς!

«Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ» της Τιτίνας Δανέλλη, Εκδ. «Αρμός», σελ. 362, τιμή: 16 ευρώ.
Με τριάντα χρόνια εκδοτικής παρουσίας πίσω της και άλλα τόσα δημοσιογραφικής εμπειρίας, με άποψη για ό,τι συμβαίνει στη χώρα της και στον κόσμο και με βαθιά γνώση της υπαρξιακής πληγής που κάποια στιγμή ανοίγει στα στήθη του καθενός, η Τιτίνα Δανέλλη υπογράφει ένα καινούργιο μυθιστόρημα με ό,τι όλα αυτά συνεπάγονται.
«Η τέταρτη γυναίκα» ο τίτλος του. Και οι βασικοί του ήρωες μια παλαίμαχη και παρωχημένη δημοσιογράφος και ένας στρατηγός της ΕΛΑΣ που είναι και δεν είναι ό,τι δηλώνει.
Οι καινούργιες συνθήκες ξεπερνούν και τους δυο. Καθώς και το έγκλημα που είναι μονάχα το πρόσχημα. Η ανθρώπινη ψυχή και οι αντιφάσεις της είναι το πρωτεύον. Και όλα τ’ άλλα ο καμβάς, η αγωνία και το μυστήριο της πλοκής.
Με εξαιρετικά ελληνικά, αυτοσαρκασμό και ζωντανούς και σπαρταριστούς διαλόγους (η συγγραφέας έχει ασχοληθεί και με το θεατρικό έργο), το μυθιστόρημα αποτελεί μια σύγχρονη υπαρξιακή ιστορία. Με τα κεντρικά πρόσωπα σε κομβικά σημεία να κάνουν τον απολογισμό.
Στο πρώτο κεφάλαιο είναι ένας άντρας που φεύγει. Μαζεύει τα πάντα και συμπεριφέρεται σα να πρόκειται για «τελευταία φορά». Αμέσως το σκέφτεσαι πως πρέπει κάτι φρικτό να του έχει συμβεί.
Η επόμενη σκηνή εκτυλίσσεται σε μια τράπεζα. Βρίσκεται εκεί για να σηκώσει το «έχει του». Ώσπου μια σφαίρα που δεν γνωρίζεις αν είναι ή δεν είναι αδέσποτη του αφαιρεί τη ζωή.
Ό,τι ακολουθεί είναι γύρω απ’ αυτόν τον άντρα. Τον Αχιλλέα Δεσύλλα. Και τον περίεργο θάνατό του.
Απασχολεί πρώτα, τον Άγγελο Βλάχο, στρατηγό της ΕΛΑΣ, που ένοιωθε και δεν ένοιωθε να ανήκει την αστυνομία. Αλλά και την δημοσιογράφο Ευγενία Ευγενικού, που ένοιωθε και δεν ένοιωθε να ανήκει στην εφημερίδα της αλλά ποτέ δεν έπαψε ό,τι συμβαίνει γύρω της να την καίει και να την απασχολεί.
Γύρω τους θα στηθεί ένα απίθανο ανθρώπινο γαιτανάκι με άξονα «ένα μεγαλειώδες ανθρωπάκι» τον Λέοντα Βλασσόπουλο. Ο οποίος γοητεύει και παντρεύεται, προδίδει και χωρίζει και ξαναπαντρεύεται, προκόβει στο εξωτερικό με κινήσεις θολές, και επαναπατρίζεται για να μην παντρευτεί η κόρη του τον Αχιλλέα Δεσύλλα.
Ένα ατύχημα για το οποίο ευθύνεται ο Λέων θα φέρει στο μάτι του κυκλώνα ως ηθικό αυτουργό τον Αχιλλέα και το νεαρό κορίτσι στο νοσοκομείο σε κώμα.
Γύρω από την ενοχή ή όχι του Λέοντος, κινούνται οι τρεις γυναίκες της ζωής του. Και αναζητείται η τέταρτη που αποτελεί και το κλειδί.
Η ταυτότητα της οποίας δεν θα μας αποκαλυφθεί παρά μονάχα στην τελευταία σελίδα. Αφού έχουμε προηγουμένως εντρυφήσει αρκετά στην ανθρώπινη ψυχή. Στην αντιφατική φυσιογνωμία του Λέοντος Βλασσόπουλου και στην ανθρώπινη μανία του «έρωτας για τον έρωτα». Στην υπαρξιακή κρίση του Άγγελου Βλάχου και στην ιδεολογική κρίση και το παρελθόν της Ευγενίας Ευγενικού. Στην θανατοφοβία ενός σπουδαίου χειρούργου και στα φαντάσματα που ποτέ δεν παύουν να υπάρχουν μέσα μας. Στην αγάπη που γίνεται μίσος και στην εκδίκηση που μπορεί να σε κρατήσει σε εγρήγορση μια ολόκληρη ζωή.
Στο φινάλε, όλοι είναι και θύτες και θύματα. Κι ο δολοφόνος θα αποκαλυφθεί όπως και η αλήθεια θα φανερωθεί όταν ο Άγγελος Βλάχος έχει πια κάνει στην άκρη.
Θέσεις κλειδιά του βιβλίου, η άποψη του Λέοντος για τον έρωτα: «Βιαζόταν να παντρευτεί, για να γιατρευτεί από τον έρωτά του. Για να χωρίσει… όπως συνεχώς κάνει. Έτσι ώστε να είναι ψυχικά ελεύθερος για να ερωτεύεται! Να παντρεύεται! Να λυτρώνεται!»
Η άποψη των γυναικών του γι’ αυτόν: «Ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας επιτηδευμένος φελλός, ένας κοινός ψεύτης, ένας ερωτόληπτος, ένας νάρκισσος, που άνετα θα μπορούσε να καταδικαστεί στη συνείδηση κάποιου φυσιολογικού ανθρώπου για ερωτική αλητεία».
Θέση κλειδί του βιβλίου, η άποψη του φίλου του, σχεδόν άποψη αφηγητή: «Ο Λέων είναι παιδί της ζωής. Και η ζωή είναι και ερωτική. Είναι και επιπόλαια, είναι και εγωιστική και αντιφατική. Και σκληρή και τρυφερή, και θλιβερή και χαμογελαστή. Κυρίως όμως είναι αγενής».
Ένα μυθιστόρημα που απεικονίζει τη σύγχρονη πραγματικότητα. Με μυστήριο και άποψη. Διαρκείς ανατροπές και χαρακτήρες ντοστογιεφσκικής δύναμης και υφής. Στο μεταίχμιο διαρκώς της ζωής που ζούμε και σε εκείνη που επιθυμήσαμε, ελπίσαμε, αγωνιστήκαμε κι αποτύχαμε ή δεν τολμήσαμε το κατώφλι της να το διαβούμε ποτέ. Γραμμένο παρά την αποδοχή του με μια εφηβική και ιδεολογική απολυτότητα και το μαρτύριο του Σίσυφου να εκτυλίσσεται προσωπικά, επαγγελματικά, κοινωνικά, πολιτικά, την κάθε στιγμή.
Κυρίαρχο ερώτημα: «Μήπως ήταν αργά για κάθε αλλαγή, επαγγελματική ή προσωπική;»
Και για τους ήρωες του βιβλίου, συνήθως ήταν αργά.

Εργογραφία:
Η Τιτίνα Δανέλλη (Μαρία Χριστίνα) γεννήθηκε στην Αθήνα.
Σπούδασε Ιταλική Φιλολογία στη Νάπολη και στη Ρώμη.
Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε πολλά περιοδικά («Ένα» και «Και») και σε απογευματινές εφημερίδες στο ελεύθερο και καλλιτεχνικό ρεπορτάζ.
Επίσης, έγραψε σενάρια για τηλεοπτικές σειρές και έκανε πολλές μεταγλωττίσεις από ξένες ταινίες.
Από το 1985 εργάζεται αποκλειστικά στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης».
Έγραψε:
«Ο επιτυχημένος» μυθιστόρημα (Χρυσή Πέννα, 1971),
«Αντιπερισπασμός» μυθιστόρημα (Πνευματική πορεία και Χρυσή Πέννα, 1973),
«Αίθουσα αναμονής» νουβέλα (1974),
«Σερ Γρέγκορι ή Καπετάν Γρηγόρης» (Δώμα, 1986),
«Ένα και ένα κάνουν όσο θες» μυθιστόρημα, σε συνεργασία με τον Μάνο Κοντολέων (Καστανιώτη, 1981),
«Έρως διατηρητέος έως…» θεατρικό έργο, βραβείο ΥΠΠΟ 1993 (Εκδ. «Αρμός»),
«Ο θρήνος της Κλεοπάτρας» (Νέα Σύνορα, 2000),
«Το παιχνίδι του Δικαστή» (Αρμός, 2002),
«Εκ των πραγμάτων» αστυνομικό μυθιστόρημα σε συνεργασία με τον Θανάση Μπαλοδήμα (Περίπλους, 2003).
«Η τέταρτη γυναίκα», αστυνομικό (Αρμός, 2004)
Συμμετοχή στα «Ελληνικά Εγκλήματα» (Καστανιώτης, 2007)
«Ο ταγματάρχης», θρίλερ κατασκοπείας με τον Θανάση Παπαρήγα, (Πύλη, 2007)

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

Η Αδελφότης των Στεναγμών

Η αδελφότης των στεναγμών
Παρουσίαση του βιβλίου
στο bacaro
στις 19 Μαρτίου 2008

Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το βιβλίο «Η αδελφότης των στεναγμών», του Νίκου Ντακάκη που κυκλοφόρησε τo 2007 από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος.
Από την πρώτη παράγραφο με γέμισε ενδιαφέρον, μου τόνωσε την περιέργεια για την εξέλιξη της μυθιστορίας και την τύχη των ηρώων.
Με επιδέξιο αφηγηματικό τρόπο, ο συγγραφέας καταφέρνει από την πρώτη σελίδα να μπαίνει στα βαθιά με τη δυνατή πλοκή και τις διαδοχικές συνεχείς ανατροπές, όπου κάθε κεφάλαιο να τελειώνει με μια κατάσταση σύγκρουσης ή δοκιμασίας που επιζητεί την λύση της, δίνοντας την υπόσχεση της έντονης δράσης προσφέροντας το θετικό ενδιαφέρον του αναγνώστη να συνεχίσει το διάβασμα..
Είναι αυτό που λέγεται για ένα καλό μυθιστόρημα πως, η επιτυχία του πεζού λόγου προκύπτει από την ένωση γνώσεων, φαντασίας, συναισθηματισμού και ικανότητα απόδοσης. Αυτά τα στοιχεία είναι ορατά κατά την ανάγνωση καθώς αντάμωνα ένα ρευστό κείμενο γραμμένο από δημιουργική, ένταση.

Συνηθίζω για όποια βιβλία καλούμαι να μιλήσω να μην αναφέρομαι ιδιαίτερα αναλυτικά στο θέμα, διότι θεωρώ πως η συνεκτική αυτή αναφορά τις περισσότερες φορές μπορεί να αποδειχτεί πετυχημένη ή ανεπιτυχής, εύστοχη ή άστοχη μου είναι αδιάφορο καθώς αυτή θα είναι η κρίση μου και δεν θα δύναμαι να εκφέρω κάποια άλλη, όμως αυτή η πρακτική σκορπίζει τη μαγεία της ανάγνωσης.
Αν εγώ τώρα σας αποκαλύψω το θέμα της ιστορίας, η διαδικασία αναγνώρισης του μύθου και των ηρώων θα χάσει την αίγλη που προσφέρει όταν θα το διαβάζετε, γι αυτό επιτρέψατε μου να μιλήσω για τη δυναμική του συγγραφέα και του χαρακτήρες που δραματοποιούν το έργο του.

Σαν παζλ ο Νίκος Ντακάκης, ενώνει τα κομμάτια από τη ζωή των ηρώων του. Ξετυλίγει το αμπαλάζ του γενεαλογικού δέντρου, των οικογενειών που δρουν στο μύθο του, σε έναν κόσμο γεμάτο ομορφιές, αγωνίες, δύσκολες επιλογές, ανατροπές, επιτυχίες, έρωτες και θανάτους. Με άρτιες περιγραφές που δημιουργούν όμορφες εικόνες εξελίσσεται η μυθιστορία γεμάτη πάντα από απροσδόκητα γεγονότα και τροπές στην ξαφνική μεταβολή της ισορροπίας δυνάμεων.
Παρ’ όλο που στο μυθιστόρημα υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες και οι σπονδυλωτές αναφορές σε αυτούς από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και με τη χρονική απόσταση που παρουσιάζονται θα μπορούσαν κάλλιστα να μπερδέψουν τον αναγνώστη, ο συγγραφέας έντεχνα υπενθυμίζει μέσω της αφήγησης κάποια στοιχεία της ταυτότητας τους και των γεγονότων που ενώνουν την προηγούμενη κατάσταση με την επόμενη, δίχως αναμνησιακές περιγραφές κάποιου αφηγητή για το χώρο και το χρόνο, το αποκαλούμενο flash back.
Σύνθετη η πλοκή με αλυσιδωτές αντιδράσεις όσον αφορά τους χαρακτήρες του έργου, με την παρεμβολή παράλληλων ιστοριών που εξελίσσονται ταυτόχρονα με αυτή των κύριων πρωταγωνιστών, φωτίζοντας το κυρίως θέμα του βιβλίου.

Είναι η πρακτική μιας γραφής που βλέπουμε στα θεατρικά έργα του Σαίξπηρ με τις παράλληλες ιστορίες που αξιοποιεί το στοιχείο της αντίθεσης τόσο που να δίνει έμφαση στο βασικό του θέμα.
Αυτό είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα για έναν συγγραφέα σε ένα έργο 400 σελίδων όπως του Ντακάκη, να βάλει τους ήρωες του να δρουν μέσα στα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα ενός τόπου με χωροχρονική σειρά χωρίς ασάφειες ώστε να ελαφρύνουν κι όχι να δυσκολέψουν την ανάγνωση.

Αυτό το δύσκολο στάδιο το ξεπέρασε ο συγγραφέας με επιτυχία, όπως το ίδιο πέτυχε και με τις συγκρουσιακές δοκιμασίες και τις συναισθηματικές αντιδράσεις των κύριων, αλλά και των δευτερευόντων χαρακτήρων να είναι απόλυτα πειστικές και χωρίς ασαφή σημεία, πράγμα που τους καθιστά αληθοφανείς και άρα προσιτούς στον αναγνώστη να ταυτιστεί μαζί τους.
Η αίσθηση του χώρου και του χρόνου διαφαίνονται και σκιαγραφούνται μέσα από τους ήρωες του έντονα σε κάθε αναφορά. Ο ρυθμός αφήγησης και οι διακυμάνσεις των γεγονότων, μεταβάλλουν τον περίγυρο σκιαγραφώντας περίτεχνα την ψυχολογική διάθεση των ηρώων.
Οι αναλυτικές περιγραφές χαρίζουν εικόνες που μέσα τους αναγνωρίζονται περισσότερες λεπτομέρειες όσον αφορά τον περίγυρο στη ροή των γεγονότων.

Θυμόμαστε και μιλάμε για ένα βιβλίο που διαβάσαμε και μας άγγιξε γιατί ο συγγραφέας κατάφερε να δημιουργήσει αληθινούς χαρακτήρες που μας κάνουν να ταυτιζόμαστε με τα προβλήματα τους.
Όταν αυτή η καταγραφή πετύχει, μένουν ατόφιες στη μνήμη μας οι επιθυμίες, οι πράξεις και οι πρακτικές των χαρακτήρων τους. Θυμόμαστε τα πάντα για τη ζωή τους και πολλές φορές ακολουθούμε τις εμπειρίες τους και στα προβλήματα της δικής μας ζωής.
Η Αλεξάνδρα, ο Αντώνης Κουταλάς, η Κατερίνα, ο Δημήτρης Γιωργάκης, η Τασούλα, ο Μιχάλης, ο Απόστολος και αρκετοί άλλοι, είναι άνθρωποι απλοί γεμάτοι όνειρα που αναζητούν να ζήσουν μια ζωή ήσυχη κι ανέμελη. Είναι κι αυτοί κάποιοι από τους συνανθρώπους μας που έζησαν πολέμους, καταστροφές, φιλίες, έρωτες, πόνους και θλίψεις.
Κάποιοι ευτυχισμένοι όπως ο Δημήτρης και η Τασούλα που είχαν αποκτήσει τρία παιδιά τον Γιώργη, την Αγάπη, τον Μανόλη κι άλλοι, όπως ο Κώστας και η Σοφία αποφασισμένοι για τα εμπόδια και τις ατυχίες τους να συνηθίσουν τη ζωή όπως τους χαρίζεται, αλλά με αγάπη.
Εποχές με σοβαρές κοινωνικοπολιτικές ανατροπές που φέρνουν οι πόλεμοι. Ζωές γεμάτες απογοητεύσεις για όνειρα που δεν θα πραγματοποιηθούν. Και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο, την κατοχή, τον εμφύλιο, η δεκαετία του 50 φέρνει την ανασύνταξη των ψυχικών κομματιών που έμειναν ανέπαφα. Δεκαετία του 60 με την πικρή εμπειρία της δικτατορίας, μια εποχή που άρχιζε να φέρνει μαρασμό στις επαρχιακές πόλεις με τη φυγή πολλών ανθρώπων στις αστικές πόλεις για μια καλύτερη ζωή. Ο Δημήτρης Γιωργάκης μεταφέρει τα όνειρα και τις ελπίδες του στο θυρωρείο μιας πολυκατοικίας στην Αθήνα κι εκεί συναντάει την Αλεξάνδρα μια όμορφη κοπέλα που όταν αυτή μαθαίνει από τον Αντώνη Κουταλά το μυστικό της κορύφωσης όλου του βιβλίου που βεβαίως την αφορά και το οποίο όμως δεν αποκαλύπτεται, παρά προς το τέλος για να κλείσει ο κύκλος της ιστορίας.
Έτσι αρχίζει στο πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας δυναμικά και με κορύφωση που κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον στον αναγνώστη να μας παρουσιάζει τους ήρωες του, αληθινούς κι ευάλωτους, γεμάτους με όλα αυτά τα συναισθήματα που τρέφουμε όλοι μέσα μας.
Στην πορεία της μυθιστορίας τους οι ήρωες που ενώ ο καθένας τραβάει το προσωπικό του Γολγοθά εμπλέκονται με τις παράλληλες ιστορίες τους τόσο απόλυτα που οι αντιδράσεις τους να σ’ επηρεάζουν ανάλογα με τη ψυχική τους κατάσταση.
Το λέω διότι το βίωσα κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης σε αυτό το ομολογουμένως ποιοτικό κείμενο.
Διότι το ποιοτικό μυθιστόρημα δεν προσφέρει μόνο την τέρψη της ανάγνωσης αλλά και τον προβληματισμό. Αυτό συμβαίνει με το βιβλίο του Ντακάκη καθώς αναπτύσσει το θέμα του στο βάθος του χρόνου ταυτόχρονα με τη ψυχολογική κατάσταση και συναισθηματική φόρτιση των ηρώων του ώστε να συντελεί στην καλύτερη αποτύπωση της ζωής.

Όταν ένα βιβλίο έχει καλά δομημένους χαρακτήρες μας είναι αδιάφορη η πλοκή της ιστορίας. Μπορεί ο δημιουργός να τους εντάξει σε οποιοδήποτε περιβάλλον, σε οποιονδήποτε μύθο, σε οποιονδήποτε χωροχρόνο που να έχει αφήσει ή και να αφήνει ακόμη πίσω του μια όμορφη αίγλη, αλλά να μην μας συγκινεί η καταγραφεί του διότι οι χαρακτήρες κινούνται σαν σκιές, δεν είναι σωστά δομημένες, δηλαδή, δεν είναι άψογα σκιαγραφημένοι όπως απαιτεί η καλή λογοτεχνία.
Αυτοί είναι που προσδίδουν πάντοτε σε ένα κείμενο την απόλυτη δυναμική. Από αυτούς εξαρτάται να μας οδηγήσουνε στον κόσμο τους, στις επιθυμίες και στα όνειρά τους. Στις όποιες αναζητήσεις τους και να ταυτιστούμε και ακόμη - ακόμη να σπαράξουμε μαζί τους για τα λάθη, τις αποτυχίες και τα θέλω τους.
Τρυφερό και έντονα ρεαλιστικό μυθιστόρημα. Μια εσωτερική συναισθηματική και άρτια λογοτεχνική περιγραφή για τις δεκαετίες που πέρασαν κι όσοι τις έζησαν γνωρίζουν πόσο καλά τις ζωντανεύει στη μνήμη τους ο συγγραφέας. Αλλά και οι νεότεροι μαθαίνουν γι αυτές μέσα από τους ήρωες, την πλοκή και τη δράση τους.
Κείμενο που ικανοποιεί. Αισθήσεις που κινούνται με ειλικρίνεια ανάμεσα στις αληθινές ανθρώπινες προσδοκίες.
Η γραφή παρουσιάζει εικόνες από την πραγματική ζωή που όσο επηρεάζουν τους πρωταγωνιστές άλλο τόσο επηρεάζουν και τον αναγνώστη.

Η αδελφότης των στεναγμών, αρχικά ο τίτλος χαρίζει μυστήριο, ξυπνάει το απλό βιβλιοανγνωστικό ενδιαφέρον να το πιάσεις στα χέρια σου, να το εξιχνιάσεις. Και δεν λαθεύεις, μετά την αρχική ματιά αρχίζει αυτή η περίεργη γοητεία που ασκεί στον αναγνώστη το άρτιο κείμενο να το διαβάσει, να το ρουφήξει.
Στην αρχή κατά την ανάγνωση γεννιέται το ερώτημα τι σχέση έχει ο τίτλος του βιβλίου, η αδελφότης των στεναγμών, αλλά όσο προχωρά η ανάγνωση αρχίζεις να αναγνωρίζεις από τα βιώματα των ηρώων, πως αυτός ο τίτλος, άλλωστε το αναφέρει ο συγγραφέας, είναι ο πλέον κατάλληλος καθώς φανερώνει, τη μεγάλη τελετή της αδελφότητας των στεναγμών του κυρίου μας. Ότι πιο ιερό έχει η πίστη μας είναι οι στεναγμοί κι οι οδύνες που είχε ο κύριος πάνω στο σταυρό. Αυτοί οι ίδιοι στεναγμοί και οι οδύνες κρατούν και συνενώνουν τις ζωές των ηρώων του Ντακάκη τόσο άρρηκτα δεμένους όσο δεμένους κρατά μεταξύ τους ανθρώπινους μυστικούς δεσμούς και στα πραγματικά γεγονότα της ίδιας της ζωή μας.
Αυτό λοιπόν είναι το βιβλίο του Ντακάκη, μια πραγματικότητα γεμάτη αναζητήσεις, ανατροπές, ένα βιβλίο γεμάτο ζωή.

Στη λογοτεχνία υπάρχουν δυο κύριες θεματικές κατηγορίες. Ιστορίες που στηρίζονται κυρίως στη δράση και σε ιστορίες που στέφουν τη δυναμική τους στην απεικόνιση των ηρώων.
Το βιβλίο αυτό του Ντακάκη ακολουθεί το δεύτερο τύπο όπου τα περιστατικά ρέουν μέσα από την εξέλιξη και την αλληλεπίδραση των ηρώων και είναι σίγουρο πως δεν αφήνουν αδιάφορο τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα τον συγκινούν και τον συναρπάζουν.
Εδώ υπάρχει και μια σχηματική διάκριση. Στον πρώτο τύπο συνήθως ανήκουν τα μυθιστορήματα μαζικής κατανάλωσης, ο δεύτερος σε μυθιστορήματα αξιώσεων.
Διάβασα με μεγάλη προσοχή το βιβλίο του Ντακάκη και με τη δική μου σχηματική άποψη κατατάσσω το βιβλίο του στον δεύτερο τύπο, δηλαδή στα μυθιστορήματα αξιώσεων.

Δεν έχω να πω περισσότερα, θα φτωχύνω ίσως τη δυναμική του βιβλίου καθώς τείνω να ομολογήσω, πως δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα να εκφέρονται προσωπικές απόψεις. Η προσέγγιση του έργου σαφώς δεν ταυτίζεται με την κριτική, αλλά δεν παύει να είναι το χειρότερο μέσο για ν’ αγγίξεις στο βάθος ένα έργο. Συμβαίνει συχνά για να μην πω πάντα σε πετυχημένες παρανοήσεις. Δεν μπορεί ο κάθε κριτής να συλλάβει και να εκφράσει τη ψυχική διεργασία του δημιουργού τη στιγμή της δημιουργίας του. Και απ’ ότι φαίνεται η δημιουργική δυνατότητα του Νίκου Ντακάκη πατάει σε γερές βάσεις και είμαι σίγουρος πως σύντομα θα παρουσιάσει κι άλλη δουλειά του δίνοντας του την ευχή να ξεπεράσει σε απόδοση και επιτυχία την προηγούμενη.

Δημήτρης Βαρβαρήγος, συγγραφέας








το πρώτο βιβλίου του Νίκου Ντακάκη, "Όπως τ' όνειρο"

ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Η μέρα ήτανε δύσκολη, από τις πιο επεισοδιακές του φετινού χειμώνα. Απεργίες παντού, διαδηλώσεις, αγριεμένοι συνδικαλιστές, πανώ, ντουντούκες, αιτήματα, συνθήματα αγωνιστικά, ξεσηκωμός. Στη Βουλή η κυβέρνηση έδινε μια από τις πιο κρίσιμες μάχες για να περάσει το νομοσχέδιο για το λεγόμενο ασφαλιστικό κι οι εργαζόμενοι βγήκαν στους δρόμους αποφασισμένοι να παλέψουν για ένα δικαίωμα στο αύριο.Βουνά τα σκουπίδια, ακινητοποιημένα μετρό και υπόλοιπα μέσα μαζικής μεταφοράς, κλειστά τα μαγαζιά, με κατεβασμένα μέχρι κάτω τα ρολά κι ασφαλισμένα με σίτες ειδικές, για να προστατευτούν από πιθανές επιθέσεις και καταστροφές. Μπροστά από τα κυβερνητικά κτίρια, τις διασταυρώσεις, τις πλατείες και τα ευαίσθητα σημεία της πόλης, πάνοπλοι αστυνομικοί με στολές εκστρατείας, κράνη, γκλομπ ανά χείρας και τα όπλα στον ώμο κι ένα βλέμμα από αδιάφορο μέχρι αιμοβόρικο από την ταλαιπωρία, την κούραση και την αγανάκτηση. Μια γεύση στυφή να φτάνει στο στόμα από τα χημικά και τα μάτια να τσούζουν από τα δακρυγόνα. «Μακριά τα χέρια από τα μάτια γιατί θα σε τσούζουν περισσότερο μετά, φταρνίσου ελεύθερα όμως, αν θέλεις», άκουσα έναν να συμβουλεύει τον διπλανό του. Αυτή ήταν η εικόνα του κέντρου της Αθήνας την Τετάρτη 19 του Μάρτη. Από νωρίς το μεσημέρι μ’ έζωναν τα φίδια. Η εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου μου ήταν προγραμματισμένη από καιρό και δεν μπορούσε με τίποτα ν’ αναβληθεί αφού είχε κλειστεί ο χώρος κι οι προσκλήσεις είχαν διανεμηθεί προ πολλού. «Λαχείο μέρα μάς έτυχε», έλεγα στην γυναίκα μου που μάταια προσπαθούσε να μου δώσει θάρρος. Ο χρόνος κόλλησε, λες, κι οι ώρες δεν περνούσαν. Οι διαδηλώσεις δεν έλεγαν να σταματήσουν κι ας είχε πάει κιόλας τέσσερις και μισή. Ένας κρότος ξερός ακούστηκε στο ύψος του Πανεπιστημίου κι ύστερα άλλος κι άλλος. Πάλι έριχναν χημικά. Πάλι κάποιοι έτρεχαν στους δρόμους κυνηγημένοι από τα ΜΑΤ και τους ειδικούς φρουρούς. «Πάει, την κάτσαμε τη βάρκα».Βραδάκι ώρα 7,00. Δεν έχει νόημα να κάθομαι άλλο στο ξενοδοχείο. Έτσι κι αλλιώς να ηρεμήσω δεν μπορώ. Ανηφορίζω την Πανεπιστημίου, περνώ τη Σταδίου, φτάνω στον χώρο. Ο αγαπητός μου Δημήτρης Αετουδάκης, ομιλητής της βραδιάς, είναι εκεί ιδιαίτερα ανήσυχος. Το ίδιο κι ο Ηλίας Μπαρτζουλιάνος, ο εκδότης, που πίσω από το αμήχανο χαμόγελο δεν μπορούσε να κρύψει την αγωνία του. Η ώρα περνά κι άνθρωπος δεν εμφανίζεται. Η αγωνία μου χτυπάει κόκκινο και μια ανατριχίλα με διαπερνά. Τσάμπα πήγε το ταξίδι, σκέφτομαι, άσκοπες οι ετοιμασίες, άδικα θα πάει κι ο μπουφές. Κι εκείνη την ώρα, οκτώ παρά, σε είδα. Εσένα, αγαπητή μου φίλη, εσένα, φίλε μου αγαπημένε, που βρήκες αυτή τη μέρα για ν’ αφήσεις το σπίτι σου, την ησυχία σου, τη βολή σου, κι έφτασες στην οδό Σοφοκλέους, στο αίθριο του πολυχώρου Bacaro, για να παραβρεθείς στην παρουσίαση του βιβλίου μου και να με τιμήσεις. Κι εγώ τώρα πώς να σ’ ευχαριστήσω και πώς να βγάλω την υποχρέωση; Ένας ένας, παρέες παρέες, οι φίλοι, οι γνωστοί, οι άγνωστοι σ’ εμένα, άρχισαν να μαζεύονται. Ανάμεσά τους κι επώνυμοι. Οι τ. βουλευτές Μανόλης Όθωνας και Μιχάλης Νεονάκης, ο τ. Νομάρχης Κώστας Στρατινάκης, ο πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως Γιώργος Μαριδάκης, οι στρατηγοί ε.α. Βασίλης Αποστολάκης και Σταύρος Φωτάκης, λογοτέχνες, συγγραφείς, ποιητές κι ένας κόσμος που ήθελε να μου μιλήσει, να μου σφίξει το χέρι, να με συγχαρεί, να μ’ ενθαρρύνει. Βιαστικός ο Αετουδάκης ξεκινά την ομιλία του και λέει λόγια ζεστά, από την καρδιά του βγαλμένα. Ησυχία στο ακροατήριο, ατμόσφαιρα μυσταγωγική όσο μιλά σιγανά, με διδακτικό ύφος, ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, συγγραφέας και δάσκαλος σεναριογραφίας. Η άλλη ομιλήτρια, η Χρυσούλα Δημητρακάκη, με το που ανοίγει το στόμα της ξεχειλίζει ποίηση. Απευθύνουν κι άλλοι χαιρετισμό κι ύστερα έρχεται η σειρά μου. Να πω στ’ αλήθεια τι, με τόση συγκίνηση που μ’ έχει καταλάβει; Είναι στιγμές που τα λόγια βγαίνουν δύσκολα και δεν μπορούν ν’ αποδώσουν τη δύναμη του συναισθήματος κι η λέξη ευχαριστώ σίγουρα δεν φτάνει για να τα καλύψει. Είναι όμως η μόνη κι έτσι αναγκαστικά αρκούμαι σ’ αυτήν.
21 Μάρτιος 2008 1:52 μμ

"Ο θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν"

Η ζωή της Amy Mims είναι συνυφασμένη με όσα έχουν γίνει στην Ελλάδα και με πολλές από τις πιο ενδιαφέρουσες και σημαντικές προσωπικότητες της Ελληνικής λογοτεχνίας και καλλιτεχνικής έκφρασης των τελευταίων ανήσυχων δεκαετιών.

Μέσα στο ψηφιδωτό των βιβλίων γραμμένων για την Ελλάδα, από δημιουργικούς ανθρώπους του πνεύματος, που έχουν βιώσει τον Ελληνικό κόσμο με το μοναδικό προσωπικό τους ύφος, το έργο της Μιμς εύχομαι να πάρει τιμητική θέση.

Παρουσίαση του βιβλίου
«Ο Θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν»
εκδόσεις: οδός Πανός,

Κυρίες, κύριοι καλησπέρα σας. Είναι λίγα τα λόγια που μπορεί να πει κανείς όταν συναντά στη ζωή του έναν άνθρωπο σαν την Άμυ Μιμς Σιλβερίδη. Στο πρόσωπο της βρήκα μια σοβαρή κι άξια εμπιστοσύνης γυναίκα που σπάνια συναντάμε στις μέρες μας, ενώ σαν λογοτέχνη συνάντησα μια πλούσια εκφραστική δύναμη και καλή χειρίστρια του πλούσιου ελληνικού λόγου.
Όταν η Άμυ, με περίσσια ευγένεια και τακτ με ρώτησε, αν ήθελα να μιλήσω για το βιβλίο, το δεύτερο της τριλογίας με τίτλο, «Ο Θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν», ομολογώ ότι με τιμούσε ιδιαίτερα κι ενθουσιάστηκα με την πρόταση της καθώς μου δινόταν η ευκαιρία να εκφράσω την προσωπική μου άποψη γι ανθρώπους που έχουν τροφοδοτήσει τη ζωή μας με πράξεις και γεγονότα που κάνουν τον κόσμο να μαθαίνει και να εξελίσσεται, γι ανθρώπους καλλιεργημένους που έχουν αφήσει αισθήματα και γνώσεις για τις επόμενες γενιές.

Είχα διαβάσει το πρώτο βιβλίο της τριλογίας, Ο Μίνωας – Μινώταυρος και η Δαίδαλα και γνώριζα το εξαίσιο συγγραφικό ύφος της συγγραφέως.
Προσφιλέστατη η γραφή της και στο δεύτερο βιβλίο της, έτσι τώρα έχω πλέον αρχίσει να ξεχωρίζω το συγγραφικό στυλ της Άμυ Μιμς από την ιδιαιτέρως πλούσια χρήση της γλώσσας αρχικά, από τα πολλά και σημαντικά γεγονότα που έζησε πλάι σε ανθρώπους αξιόλογους, από την απλά ιδιόμορφη αφήγηση της την γεμάτη δράση και συναισθήματα που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον της ανάγνωσης, αλλά και για την τόλμη και τη τρυφερή ευαισθησία της να ασχοληθεί πάλι με τα πιο σημαντικά πρόσωπα της ζωής της.
Αφετηρία και κατάληξη και σε αυτό το βιβλίο της συγγραφέως, όπως καταλαβαίνετε είναι ο άνθρωπος, όχι απλά στη λογοτεχνικά αφηρημένη έννοια του, αλλά στην ουσιαστική και συγκεκριμένη κοινωνική και ιστορική του υπόσταση.

Ο Άλλος, δεν είναι μόνο η άλλη πλευρά του εαυτού μας, αλλά ο ίδιος ο εαυτός μας, η ίδια μας η ζωή. Για την ίδια τη ζωή, τη ζωή της, αλλά και των άλλων μιλάει και η Άμυ.
Πόσο θαρραλέο εκ μέρους της να μιλήσει γι αγαπημένους, γι ανθρώπους που εμφύσησαν τη ζωή στη ψυχή της, που χάρισαν τροφή στα συναισθήματα και στο εγώ της.
Γι αυτούς τους πολύ αγαπημένους της μιλάει η Άμυ καταγράφοντας τη ζωή της και τον περίγυρο της, από τη στιγμή που άρχισε το μυαλό της να καταγράφει ως μνήμες, όσα ακριβώς συνέβαιναν έξω της, αλλά και μέσα της με όσα πολυποίκιλα γεγονότα ζούσε ο νεανικός ψυχικός της κόσμος.

Με συναρπαστικό και γοητευτικό τρόπο σαν αρχαιοελληνικός μύθος γεμάτος μυστήριο και τέχνη ξετυλίγει το αμπαλάζ του γενεαλογικού δέντρου, του πολιτιστικού χρονικού της οικογένειας σε έναν κόσμο γεμάτο ομορφιές, αγωνίες, δύσκολες επιλογές, ανατροπές, επιτυχίες, έρωτες και θανάτους.
Η αφήγηση ξεκινάει με αναφορά στη δεύτερη μάνα της, έτσι αναφέρει, τη Μέιβ τη νονά της, η οποία ήταν πιστή φίλη της μητέρας της της Χέλεν Σάλλιβαν. Η Μέιβ, με την οποία η Ντήρντρα συνδέθηκε με άρρηκτο συναισθηματικό τρόπο καθώς μεγαλώνοντας και φροντίζοντας την, εκείνη η Μέιβ, δεν παρέλειπε να την γεμίζει με πληροφορίες για τους ήρωες και τις ηρωίδες του Ομήρου.
Σαν μητρικό γάλα της εμφύσησε τους αρχαίους ελληνικούς μύθους στο νου της Ντήρντρα κάνοντας την να μαγευτεί η διάνοια της από την όμορφη χώρα των θεών, την Ελλάδα και να έχει την τόλμη στα πρώιμα χρόνια της ζωής της ακόμη να πάρει σημαντικές αποφάσεις που στάθηκαν καθοριστικές στην μετέπειτα πορεία της, να σπουδάσει ελληνικά και να διαλέξει τελικά για χώρα της μια δεύτερη πατρίδα, την Ελλάδα.
Συνεχίζει την αφήγηση της, για τους καθηγητές της στο πανεπιστήμιο, για τις πολλές και σημαντικές ανακαλύψεις της για το αληθινό νόημα της ζωής και τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.
Ετούτο το κεφάλαιο των σχέσεων και των φιλικών γνωριμιών στάθηκε και το πλέον σοβαρότερο στοιχείο για την Ντήρντρα.
Σε διάφορα μέρη του κόσμου είχε γνωρίσει το πιο χαρακτηριστικό ποιητή της γενιάς των μπιτ. Γρέγκορυ κόρσο Και στην Ελλάδα έκαναν παρέα μαζί, όπως και με τον Άλαν Γκίσμπερκ.

Στις περιπλανητικές αναζητήσεις της γνώρισε στην Ύδρα τον Λέοναρντ Κοεν, μια διαχρονική σχέση που καλά κρατεί από το 1960 μέχρι και σήμερα.
Την μπιτ ελληνίδα ποιήτρια Ιλιάσα στο Λονδίνο.
Με τον ποιητή Γκρέγκορυ Κόρσο, γνώρισε τα μεγάλα δώρα που χαρίζει ο πλατωνικός έρωτας. Από τότε η Ντήρντρα πίστευε, πως οι πιο έντονοι έρωτες απ’ όλους πάντα είναι οι πλατωνικοί, ελεύθεροι από τη φθορά της μπανάλ καθημερινότητας και της ζήλειας.
Αργότερα, εκείνος με τη συμβουλή του πώς να διώξει την αγωνία της μπροστά στο άδειο φύλλο χαρτί τη συμβούλεψε.
« Αν δυσκολευτείς στην αρχή, απλώς κάτσε κάτω και πες στον εαυτό σου ότι γράφεις ένα γράμμα στο θεό».

Η φράση αυτή έμελλε να τη συντροφεύει τα επόμενα χρόνια της ζωής της και μετά το θάνατο της μητέρας της που ήρθε να ζήσει στην Ελλάδα την έβγαλε από το παγερό αδιέξοδο που είχε εξουδετερώσει το δημιουργικό ξεκίνημα της, της έδωσε τη δύναμη να ξεκινήσει τα δικά της γραπτά.
Κι άρχισε να γράφει, γεμάτη από ψυχικό μαρασμό χωρίς την παρουσία της μητέρας. Να γράφει, κυριευμένη στην αρχή από αφόρητες ενοχές που την είχε αφήσει ολομόναχη τα τελευταία χρόνια της ζωής της. .
Για πολλά και διάφορα γεγονότα μιλάει η συγγραφέας, μα κυρίως για τη μητέρα της που λάτρεψε και δεν θα ξεχάσει ποτέ το φωτισμένο πνεύμα της, ούτε και τη τραγωδία της λαμπρής και ατίθασης καθηγήτριας της ευρωπαϊκής ιστορίας που δίδασκε σ’ ένα διάσημο αμερικάνικο πανεπιστήμιο την ολέθρια, για κακή της τύχη, περίοδο του Μακαρθισμού, χαρακτηριστικό φαινόμενο καταπίεσης στους σκεπτόμενους ανθρώπους εκείνης της εποχής.

Πριν γεννήσει την κόρη της, τη Ντήρντρα, η Χελεν Σαλλιβαν, έλαβε τιμητική υποτροφία να μελετήσει ένα ολόκληρο χρόνο στην Ισπανία. Μετά τη γέννα της Ντήρντρα, η Χέλεν μεγάλωνε τη μικρή της και ως βέρα ιστοριογράφος της μάθαινε την Ιρλανδική ιστορία. Μα η ζωή της Χέλεν δεν στάθηκε εύκολη, ήταν γεμάτη θλίψη, μα πιο πολύ από τη θλίψη, αγωνία προπαντός για το έργο της ζωής της. Για είκοσι χρόνια έζησε μια εφιαλτική υπερένταση μέχρι να τελειώσει το βιβλίο της. Δουλεύοντας με εξαντλητικό πρόγραμμα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του βιοπορισμού του δικού της και της κόρης της, και δίνοντας διαλέξεις στο πανεπιστήμιο, αναπόφευκτη ήταν η υπερκόπωση.
Οι υποσχέσεις των ευεργετών της για την έκδοση του βιβλίου όχι μόνο δεν ευωδούσαν προς αυτή την κατεύθυνση αλλά αντίθετα της έκλεβαν ιδέες και τις παρουσίαζαν για δικές τους…
Και όπως γράφει την ευχή της στο προοίμιο η Δανάη Στρατηγοπούλου, θα φτάσει η στιγμή που η γενναία ψυχή της Σάλλιβαν θα δικαιωθεί και το αποκαλυπτικό δικό της βιβλίο, με τίτλο «το πνεύμα του Λαού και τα Τεχνάσματα της Εξουσίας», θα χαρεί επιτέλους την αναγνώριση που του αξίζει.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι συνεκτικός κρίκος της τριλογίας είναι ότι η Δανάη Στρατηγοπούλου γράφει τα προοίμια και στα τρία βιβλία. Εδώ στο δεύτερο βιβλίο, καταθέτει τη δική της προσωπική άποψη μέσα από μια δίκαιη οργή για την τραγική περίπτωση του βιβλίου της Χέλεν Σάλλιβαν που δυστυχώς δεν έχει δει ακόμη το φως της μέρας. Η Δανάη προσθέτει ότι για τους έλληνες έχει ιδιαίτερη σημασία το υλικό σχετικά με την ιστορική αντίσταση του ισπανικού λαού.

Ωστόσο, η Ντήρντρα, είχε μεγαλώσει και οι στιγμές της ατομικής της ελευθερίας περνούν μέσα από τον καιρό των ταξιδιών. Η αναζήτηση κυρίαρχο στοιχείο της ελεύθερης ιδιοσυγκρασίας της σε μια οδύσσεια που καλά κρατεί ακόμη και νομίζω πως δεν θα τελειώσει ποτέ η έννοια ετούτης της ουσιαστικής οδύσσειας για τη συγγραφέα και φυσικά τώρα εννοώ τη συνέχειά της μέσα από τη λογοτεχνία.
Όμως δεν θα μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες για τα θέματα του βιβλίου, είναι καλό εσείς οι ίδιοι να διαβάσετε και να εισπράξετε τη μαγεία της γραφής της Άμυ Μιμς Σιλβερίδη.

Θα είναι λάθος να αποκαλυφθούν οι πλούσιες εκφραστικές σκέψεις της με τόσο εύκολο και συνοπτικό τρόπο που εγώ αναφέρομαι. Γι αυτό επιτρέψτε μου να εκφράσω ένα ερώτημα μου το οποίο βέβαια απαντήθηκε από το ίδιο το βιβλίο της συγγραφέως και να κλείσω την ομιλία μου με μερικές απόψεις μου ακόμη αναφορικά για το ύφος της γραφής της.
Στην πορεία της ανάγνωσης του πρώτου βιβλίου της από την τριλογία, ένα ερώτημα με γέμιζε περιέργεια και ζητούσε απάντηση. Την οποία όμως βρήκα σε αυτό το δεύτερο βιβλίο της Άμυ.
Πόσο εύκολο είναι τελικά, πως μπορεί κάποιος να αλλάξει, να επιλέξει και να αφομοιωθεί τέλος πάντων, από μια νέα πατρίδα;
Μα απάντηση σε αυτό το ερώτημα καθώς και σε πολλά άλλα δίνει μέσα στα κείμενα της με ευθύ και ξεκάθαρο τρόπο.
Πόσο ελληνίδα μπορεί να γίνει μια Ιρλανδέζα φαίνεται από τον εύκολο τρόπο που τα κύτταρα της αφομοίωσαν όλες τις αρχαίες συνήθειες και λατρείες ετούτων των δικών μας μύθων.

Λατρεία, αρχικά για τον ίδιο τον τόπο που εισχώρησε στα κύτταρα της από τα πρώτα χρόνια της ζωής της που μαζί με το μητρικό γάλα, η νονά Μέιβ, φρόντισε να διαποτίσει με τα παντοτινά ελληνικά στοιχεία, με τους Δελφικούς μύθους του Απόλλωνα και της Πυθίας και κατόπιν μεγαλώνοντας κι ακολουθώντας την πορεία για τους Δελφούς έτοιμη να ζητήσει τις συμβουλές της Πυθίας.
Ακολουθώντας τον αρχαίο μύθο, η συγγραφέας γράφει, πρώτα απ’ όλα
περνάει από το Θόλο όπου αφήνει ένα μικρό μάτσο αγριολούλουδα και εννέα κλωναράκια ελιάς, για να ανταποκριθούν οι Μούσες στις προσευχές της».
Η πορεία μιας ζωής καταγεγραμμένη λεπτό προς λεπτό από το ξεκίνημα της μέχρι την κατάληξη της. Και σε αυτό το βιβλίο όπως και στο προηγούμενο ενυπάρχουν συναισθηματικά δυνατές στιγμές.
Τρυφερή και έντονα ρεαλιστική αφηγηματική μυθιστορία με αναγνωρίσιμο, το λεπτό Ιρλανδέζικο χιούμορ, αν και δεν το γνωρίζω απόλυτα.
Μια εσωτερική συναισθηματική και άρτια λογοτεχνική περιγραφή των πρώτων εντυπώσεων στην εφηβεία και η μετέπειτα έμπυρη γνώση που την ατσαλώνει μέσα στις ίδιες κι απαράλλαχτες ευαίσθητες αναζητήσεις.
Κείμενο που ικανοποιεί τον αναγνώστη μέσα από μια γραφή που εκφράζει τις απόκρυφες αισθήσεις της ειμαρμένης κάθε ανθρώπου. Αισθήσεις που κινούνται με ειλικρίνεια ανάμεσα στις αληθινές ανθρώπινες προσδοκίες.
Η γραφή παρουσιάζει εικόνες από την πραγματική ζωή που όσο επηρεάζουν την πρωταγωνίστρια, άλλο τόσο επηρεάζουν και τον αναγνώστη.

Μέσα από τις γοητευτικά επεξεργασμένες περιγραφικές απεικονίσεις, μαζί με τις επιτυχημένες επεμβάσεις του υποκειμενικού συναισθήματος της συγγραφέως, οι εικόνες που δημιουργεί το απλό, άρα δύσκολο και κομψό ύφος του λόγου της ταυτίζουν τον αναγνώστη με τις αναζητήσεις, τους στόχους, τις απογοητεύσεις, τις ελπίδες και ατυχίες των ηρώων, αποτυπωμένες πάντα μέσα από την αφηγηματική έκφραση της Ντήρντρα.

Οι χαρακτήρες αληθινοί έτσι κι αλλιώς, άρτια δομημένοι και συμβατοί με το κοινωνικό πλαίσιο της αφήγησης. Ο καθένας με ξεχωριστή προσωπικότητα σε κρατούν κοντά τους με το ίδιο πάθος που τους κράτησε και τους αγάπησε η συγγραφέας, όταν και όσο χρειάστηκε για να τους δημιουργήσει και να τους ζωντανέψει επάνω στο χαρτί.

Αυτή η τριλογία πρώτος τόμος «Ο Μίνωας- Μινώταυρος και η Δαίδαλα» δεύτερος τόμος, «Ο θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν» και ο τρίτος «Το τελευταίο ταξίδι της Δαίδαλας» που ήδη ετοιμάζεται θα ήταν ευχής έργον να περάσουν στον κινηματογράφο.
Όλα αυτά τα στοιχεία της δράσης των ηρώων που υπάρχουν μέσα στα κείμενα και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη θα μπορούσαν κάλλιστα να εκφραστούν και μέσα από μια καλή κινηματογραφική ταινία.

Συνοψίζοντας σε μια φράση ότι και τα δυο βιβλία που διάβασα, είναι μια πορεία ιστορική με πρωταγωνιστές ανθρώπους που άφησαν πίσω τους πολιτισμό.
Επιτρέψτε μου να κλείσω τα λόγια μου για το βιβλίο με δυο ποιητικές στροφές.

Τόσο κλασικό που γίνεται δυνατό
Τόσο δυνατό που γίνεται λυτρωτικό
Τόσο λυτρωτικό που γίνεται σύγχρονο.

Αυτές είναι μερικές φράσεις που αφήνει ετούτο το βιβλίο. Μια ιστορία του χθες ζωντανεμένη σε σύγχρονο μύθο.

Δημήτρης Βαρβαρήγος

Η ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΛΗΝΩΣ

Δάφνη Χρονοπούλου


Κάθε ιστορία έχει το χρώμα της.

Με αυτή τη φράση ξεκινάει το βιβλίο της "Τρεις ιστορίες" η Δάφνη Χρονοπούλου.

Δεν λαθεύει καθώς η κάθε μια απο τις τρεις που έχει γράψει αναδεικνύουν διαφορετικά συναισθήματα στους ήρωες της.

Ήρωες αληθινοί, άνθρωποι με αναγνωρίσιμους χαρακτήρες που ζουν ανάμεσα μας.

Η συγγραφέας δημιούργησε τον καθένα με ξεχωριστή προσωπικότητα και τοποθετημένους στον χωροχρόνο και το κοινωνικό πλαίσιο που αναφέρονται οι μυθιστορίες της.
Η γραφή της είναι απόλυτα οργανωμένη στις απαιτήσεις του ποιοτικού διηγήματος.

Η αφήγηση μέσα από τις κορυφώσεις, τις εκπλήξεις, τις συγκρούσεις και τις συγκινήσεις που είναι επιθυμητοί και αναγκαίοι παράγοντες στην καλή οργάνωση μιας μυθιστορίας, γεννούν εικόνες στο νου του αναγνώστη.

Είναι η μαγεία των λέξεων να απευθύνονται και στις πέντε αισθήσεις εκφράζοντας το ύφος της συγγραφής, το χρώμα, τη φόρμα, την πλοκή.Πλούσιος και εκφραστικός λόγος με πολυτονικό σύστημα που δίνει μια άλλη δυναμική στα κείμενα τα οποία παρασέρνουν το μυαλό να ταυτιστεί με τις αναζητήσεις των ηρώων της. Ευκολοδιάβαστες ιστορίες που αφήνουν σκέψεις μετά το τέλος της ανάγνωσης.

Απόσπασμα.

Όταν τη γνώρισε ήταν τόσο μαστουρωμένη που ο Σίντι δεν κατάλαβε ότι θα την ερωτευόταν. Διότι δεν του άρεσαν οι τοξικομανείς.
Χόρευε μόνη της, έτσι που χόρευαν τότε, αληθινό κορίτσι του ’70 με τα μάτια κλειστά, δίχως παπούτσια, μ’ ένα τεράστιο κίτρινο τριαντάφυλλο στερεωμένο στη ζώνη της.

Φυγάδες των Καιρών

Φυγάδες των καιρών
Δημήτρης Παλάζης
εκδόσεις Αλεξάνδρεια



Ο Δημήτρης Παλάζης ζει και εργάζεται στην Αθήνα, από το 1976 ασχολείται με την ποίηση. Το 1981 κυκλοφορεί την ποιητική συλλογή «Από την απομόνωση» το 2005 κυκλοφορεί η συλλογή «Νήσος Ευταλία» Ποιήματα και δοκίμια έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά και εφημερίδες. Η συλλογή Φυγάδες των καιρών είναι το τρίτο βιβλίοβμε ποιήματα που γράφτηκαν από το 2003- έωςτο 2005


Η Ποίηση του γενικά είναι μεστή και ανανεωτική. Καταφέρνει να αναδεικνύει μέσα απ’ τις λέξεις νοήματα που ορίζονται μέσα στη ζωή των ανθρώπων και καταγράφονται ως βασικό χαρακτηριστικό ύφος που ακολουθεί ο ποιητής. Λυρικά ανατρεπτικός, φαινομενικά ήπιος λόγος, αλλά συνάμα δυνατος στις ένοιες και στο ρυθμό.

ΕΣΩ ΝΗΣΟΣ
Έρημο ζώο ο άνθρωπος!
Φωλιάζει στο νησί
του μέσα κόσμου
αμοίραστος κι απελπισμένος
Ο χάρτης του μισός
κρύβει τον άλλο στην ψυχή
Το περιθώριο φθαρτό
με υποτιθέμενη αρχή
Το άλλο διαφεύγει…
Αν ίσως
κάτι αταίριαστο
σαν τη φωλιά του λύκου
καταλάβει το νησί
μην και μου πεις:
Η Νήσος εφθάρη!

Δημήτρης Παλάζης
Φυγάδες των καιρών

Το Άξιον Εστί. ι΄ [Tης αγάπης αίματα με πορφύρωσαν]

Ελύτης Oδυσσέας

Tης αγάπης αίματα*με πορφύρωσανKαι χαρές ανείδωτες*με σκιάσανεOξειδώθηκα μες στη*νοτιά*των ανθρώπωνMακρινή Mητέρα*Pόδο μου AμάραντοΣτ' ανοιχτά του πέλαγου*με καρτέρεσανMε μπομπάρδες τρικάταρτες*και μου ρίξανεAμαρτία μου νά ’χα*κι εγώ*μιαν αγάπηMακρινή Mητέρα*Pόδο μου AμάραντοTον Iούλιο κάποτε*μισανοίξανεTα μεγάλα μάτια της*μες στα σπλάχνα μουTην παρθένα ζωή μια*στιγμή*να φωτίσουνMακρινή Mητέρα*Pόδο μου AμάραντοKι από τότε γύρισαν*καταπάνω μουTων αιώνων όργητες*ξεφωνίζοντας“O που σ’ είδε, στο αίμα*να ζει*και στην πέτρα”Mακρινή Mητέρα*Pόδο μου AμάραντοTης πατρίδας μου πάλι*ομοιώθηκαMες στις πέτρες άνθισα*και μεγάλωσαΤων φονιάδων το αίμα*με φως*ξεπληρώνωMακρινή Mητέρα*Pόδο μου Aμάραντο

Μονόγραμμα
Θα πενθώ πάντα -μ' ακούς;- για σένα,μόνος, στον Παράδεισο
Θα γυρίσει αλλού τις χαρακιές
Της παλάμης, η Μοίρα, σαν κλειδούχος
Μια στιγμή θα συγκατατεθεί ο Καιρός
Πως αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι
Θα παραστήσει ο ουρανός τα σωθικά μαςΚαι θα χτυπήσει τον κόσμο η αθωότηταΜε το δριμύ του μαύρου του θανάτου.
Πενθώ τον ήλιο και πενθώ τα χρόνια που έρχονταιΧωρίς εμάς και τραγουδώ τ' άλλα που πέρασανΕάν είναι αλήθεια
Μιλημένα τα σώματα και οι βάρκες που έκρουσαν γλυκάΟι κιθάρες που αναβόσβησαν κάτω από τα νεράΤα «πίστεψέ με» και τα «μη»Μια στον αέρα, μια στη μουσική
Τα δυο μικρά ζώα, τα χέρια μαςΠου γύρευαν ν' ανέβουνε κρυφά το ένα στο άλλοΗ γλάστρα με το δροσαχί στις ανοιχτές αυλόπορτεςΚαι τα κομμάτια οι θάλασσες που ερχόντουσαν μαζίΠάνω απ' τις ξερολιθιές, πίσω απ' τους φράχτεςΤην ανεμώνα που κάθισε στο χέρι σουΚι έτρεμε τρεις φορές το μωβ τρεις μέρες πάνω από τους καταρράχτες
Εάν αυτά είναι αλήθεια τραγουδώΤο ξύλινο δοκάρι και το τετράγωνο φαντόΣτον τοίχο, τη Γοργόνα με τα ξέπλεκα μαλλιάΤη γάτα που μας κοίταξε μέσα στα σκοτεινά
Παιδί με το λιβάνι και με τον κόκκινο σταυρό
Την ώρα που βραδιάζει στων βράχων το απλησίαστο
Πενθώ το ρούχο που άγγιξα και μου ήρθε ο κόσμος.
Έτσι μιλώ για σένα και για μέναΕπειδή σ' αγαπώ και στην αγάπη ξέρω
Να μπαίνω σαν Πανσέληνος
Από παντού, για το μικρό το πόδι σου μες στ' αχανή σεντόνια
Να μαδάω γιασεμιά - κι έχω τη δύναμη
Αποκοιμισμένη, να φυσώ να σε πηγαίνω
Μέσ' από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσας στοές
Υπνωτισμένα δέντρα με αράχνες που ασημίζουνεΑκουστά σ' έχουν τα κύματαΠως χαϊδεύεις, πως φιλάςΠως λες ψιθυριστά το «τι» και το «ε»Τριγύρω στο λαιμό στον όρμοΠάντα εμείς το φως κι η σκιάΠάντα εσύ τ' αστεράκι και πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενοΠάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά
Το βρεμένο μουράγιο και η λάμψη επάνω στα κουπιά
Ψηλά στο σπίτι με τις κληματίδες
Τα δετά τριαντάφυλλα, το νερό που κρυώνει
Πάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα και πάντα εγώ η σκιά που μεγαλώνει
Το γερτό παντζούρι εσύ, ο αέρας που το ανοίγει εγώ
Επειδή σ' αγαπώ και σ' αγαπώ
Πάντα εσύ το νόμισμα κι εγώ η λατρεία που το εξαργυρώνει:
Τόσο η νύχτα, τόσο η βοή στον άνεμοΤόσο η στάλα στον αέρα, τόσο η σιγαλιάΤριγύρω η θάλασσα η δεσποτικήΚαμάρα τ' ουρανού με τ' άστραΤόσο η ελάχιστή σου αναπνοή
Που πια δεν έχω τίποτε άλλοΜες στους τέσσερις τοίχους, το ταβάνι, το πάτωμαΝα φωνάζω από σένα και να με χτυπά η φωνή μουΝα μυρίζω από σένα και ν' αγριεύουν οι άνθρωποιΕπειδή το αδοκίμαστο και το απ' αλλού φερμένοΔεν τ' αντέχουν οι άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ' ακούςΕίναι νωρίς ακόμη μες στον κόσμο αυτόν αγάπη μου
Να μιλώ για σένα και για μένα.
Είναι νωρίς ακόμη μες στον κόσμο αυτόν, μ' ακούς
Δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα, μ' ακούς
Το χαμένο μου αίμα και το μυτερό, μ' ακούςΜαχαίρι
Σαν κριάρι που τρέχει μες στους ουρανούς
Και των άστρων τους κλώνους τσακίζει, μ' ακούς
Είμ' εγώ, μ' ακούς
Σ' αγαπώ, μ'ακούς
Σε κρατώ και σε πάω και σου φορώ
Το λευκό νυφικό της Οφηλίας, μ' ακούς
Που μ' αφήνεις, που πας και ποιος, μ' ακούς
Σου κρατεί το χέρι πάνω απ' τους κατακλυσμούς
Οι πελώριες λιάνες και των ηφαιστείων οι λάβες

Θα 'ρθει μέρα, μ' ακούςΝα μας θάψουν, κι οι χιλιάδες ύστερα χρόνοι

Λαμπερά θα μας κάνουν πετρώματα, μ' ακούς
Να γυαλίσει επάνω τους η απονιά, μ' ακούς
Των ανθρώπων
Και χιλιάδες κομμάτια να μας ρίξει
Στα νερά ένα ένα, μ' ακούς
Τα πικρά μου βότσαλα μετρώ, μ' ακούςΚι είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία, μ' ακούςΌπου κάποτε οι φιγούρες
Των ΑγίωνΒγάζουν δάκρυ αληθινό, μ' ακούς
Οι καμπάνες ανοίγουν αψηλά, μ' ακούςΈνα πέρασμα βαθύ να περάσω
Περιμένουν οι άγγελοι με κεριά και νεκρώσιμους ψαλμούς
Πουθενά δεν πάω, μ' ακούςΉ κανείς ή κι οι δύο μαζί, μ' ακούς
Το λουλούδι αυτό της καταιγίδας και, μ' ακούς
Της αγάπης
Μια για πάντα το κόψαμε
Και δε γίνεται ν' ανθίσει αλλιώς, μ' ακούς
Σ' άλλη γη, σ' άλλο αστέρι, μ' ακούς
Δεν υπάρχει το χώμα, δεν υπάρχει ο αέρας
Που αγγίξαμε, ο ίδιος, μ' ακούς
Και κανείς κηπουρός δεν ευτύχησε σ' άλλους καιρούς
Από τόσον χειμώνα κι από τόσους βοριάδες, μ' ακούςΝα τινάξει λουλούδι, μόνο εμείς, μ' ακούςΜες στη μέση της θάλασσαςΑπό μόνο το θέλημα της αγάπης, μ' ακούςΑνεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ' ακούςΜε σπηλιές και με κάβους κι ανθισμένους γκρεμούςΆκου, άκουΠοιος μιλεί στα νερά και ποιος κλαίει -ακούς;
Ποιος γυρεύει τον άλλο, ποιος φωνάζει -ακούς;Είμ' εγώ που φωνάζω κι είμ' εγώ που κλαίω, μ' ακούςΣ' αγαπώ, σ' αγαπώ, μ' ακούς.
Για σένα έχω μιλήσει σε καιρούς παλιούς
Με σοφές παραμάνες και μ' αντάρτες απόμαχους
Από τι να 'ναι που έχεις τη θλίψη του αγριμιού
Την ανταύγεια στο πρόσωπο του νερού του τρεμάμενου
Και γιατί, λέει, να μέλλει κοντά σου να 'ρθω
Που δε θέλω αγάπη αλλά θέλω τον άνεμο
Αλλά θέλω της ξέσκεπης όρθιας θάλασσας τον καλπασμό
Και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει
Για σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι
Στα μέρη τ' αψηλά της Κρήτης τίποτα
Για σένα μόνο δέχτηκε ο Θεός να μου οδηγεί το χέρι
Πιο δω, πιο κει, προσεχτικά σ' όλο το γύρο
Του γιαλού του προσώπου, τους κόλπους, τα μαλλιά
Στο λόφο κυματίζοντας αριστερά
Το σώμα σου στη στάση του πεύκου του μοναχικούΜάτια της περηφάνιας και του διάφανουΒυθού, μέσα στο σπίτι με το σκρίνιο το παλιόΤις κίτρινες νταντέλες και το κυπαρισσόξυλοΜόνος να περιμένω που θα πρωτοφανείςΨηλά στο δώμα ή πίσω στις πλάκες της αυλήςΜε τ' άλογο του Αγίου και το αυγό της Ανάστασης
Σαν από μια τοιχογραφία καταστραμμένη
Μεγάλη όσο σε θέλησε η μικρή ζωή
Να χωράς στο κεράκι τη στεντόρεια λάμψη την ηφαιστειακή
Που κανείς να μην έχει δει και ακούσειΤίποτα μες στις ερημιές τα ερειπωμένα σπίτιαΟύτε ο θαμμένος πρόγονος άκρη άκρη στον αυλόγυροΓια σένα ούτε η γερόντισσα μ' όλα της τα βοτάνια
Για σένα μόνο εγώ, μπορεί και η μουσική
Που διώχνω μέσα μου αλλ' αυτή γυρίζει δυνατότερη
Για σένα το ασχημάτιστο στήθος των δώδεκα χρονώ
Το στραμμένο στο μέλλον με τον κρατήρα κόκκινο
Για σένα σαν καρφίτσα η μυρωδιά η πικρή
Που βρίσκει μες στο σώμα και που τρυπάει τη θύμηση
Και να το χώμα, να τα περιστέρια, να η αρχαία μας γη.
Έχω δει πολλά και η γη μέσ' απ' το νου μου φαίνεται ωραιότερηΩραιότερη μες στους χρυσούς ατμούςΗ πέτρα η κοφτερή, ωραιότεραΤα μπλάβα των ισθμών και οι στέγες μες στα κύματαΩραιότερες οι αχτίδες όπου δίχως να πατείς περνάςΑήττητη όπως η Θεά της Σαμοθράκης πάνω από τα βουνάτης θάλασσαςΈτσι σ' έχω κοιτάξει που μου αρκείΝα 'χει ο χρόνος όλος αθωωθείΜες στο αυλάκι που το πέρασμά σου αφήνειΣαν δελφίνι πρωτόπειρο ν' ακολουθείΚαι να παίζει με τ' άσπρο και το κυανό η ψυχή μου!Νίκη, νίκη όπου έχω νικηθεί
Πριν από την αγάπη και μαζί
Για τη ρολογιά και για το γκιούλ μπρισίμι
Πήγαινε, πήγαινε και ας έχω εγώ χαθείΜόνος, και ας είναι ο ήλιος που κρατείς ένα παιδί νεογέννητο
Μόνος, και ας είμ' εγώ η πατρίδα που πενθείΑς είναι ο λόγος που έστειλα να σου κρατεί δαφνόφυλλο
Μόνος, ο αέρας δυνατός και μόνος τ' ολοστρόγγυλο
Βότσαλο στο βλεφάρισμα του σκοτεινού βυθούΟ ψαράς που ανέβασε κι έριξε πάλι πίσω στους καιρούςτον Παράδεισο!
Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησίΑπαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στη θάλασσαΜε κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρήΈχω ρίξει μες στ' άπατα μιαν ηχώΝα κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώΝα σε βλέπω μισή να περνάς στο νερόΚαι μισή να σε κλαίω μες στον Παράδεισο.

Παραλήρημα ενός Φεγγαριού

ΕΛΙΝΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ




Διάβασα με πολύ όρεξη και προσοχή το Βιβλίο της Ελίνας Καββαδία, Παραλήρημα ενός φεγγαριού, εκδόσεις Διάττων και χάρηκα για τον πλούσιο λόγο, τις αυτούσιες λέξεις και τις πολύπλευρες απόψεις-σκέψεις της για τα πράγματα και τα συναισθήματα που δημιουργούν την πορεία μας στη ζωή.
Άκρως ποιητικός λόγος χαρίζει εικόνες, χτίζει όνειρα, γεννάει ταξίδια σε μέρη απάτητα που μόνο ο νους μπορεί να επισκεφτεί.
Γράφει η συγγραφέας:
Σ΄ ακούμπησα φευγαλέα τη νύχτα, μέσα από το πιο βαθύ μου όνειρο… που δεν βρήκε το δρόμο για της ημέρας τον ήλιο.
Λόγος στέρεος και ανατρεπτικός. Λυρικός και ρεαλιστικός μαζί χαρίζει με πιστώτητα την ακριβή αναπαράσταση της πραγματικότητας.
Στοχαστικοί μονόλογοι που δεν προκαλούν ανία στον αναγνώστη σε κανένα σημείο του βιβλίου. Ένα τέλειο συγγραφικό αποτέλεσμα.

Και αχ! Βασανίζω την ψυχή μου για να μπορώ να
φτύνω
τις φουσκωμένες τσέπες,
το πετράδι της άρνησης,
τον εγωισμό του ισχυρού,
την ίδια την άρνηση που με γέννησε
τότε σε χρόνια μακρινά…

Δάνειος Έρως

Δάνειος Έρως, Φλώρα Ορφανουδάκη, εκδόσεις Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος

Η Φλώρα Ορφανουδάκη πιστή εργάτρια της ελληνικής γλώσσας γράφει μια ακόμη ποιητική συλλογή με τίτλο «Δάνειος Έρως», από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος.
Στην ποίηση της συνάντησα πλούσιες ιδέες γεμάτες έννοιες που κυριεύουν το μυαλό από εικόνες που γεννιόνται από μνήμες μακρινές.
Λόγος που ανακαλεί στη μνήμη καταστάσεις και γεννήματα μιας φαντασίας αστείρευτης.
Δυναμική γραφή με αρκετή έμπνευση που ισοδυναμεί με το εσώτερο του ψυχικού κόσμου της ποιήτριας.
Στίχοι που φανερώνουν αισθήματα χωρίς κατασκευασμένα νοήματα και περίσσιους λεκτικούς προσδιορισμούς.
Η ποιήτρια παραμένει επάξια ακέραιη μέσα στις προθέσεις της αποφεύγοντας να εγκλωβιστεί σε μονότονες εκφράσεις.

Δείγμα γραφής

Πώς να ζήσουμε χωρίς ουρανό
με δυο σταγόνες θύελλας στον κόρφο,
μυρωδικό της άκρας του έρωτος σιγής…


Ύστερα, αιώνια αδούλωτο ελληνισμό
ονομάσαμε την ποίηση
σε ένδειξη πανάρχαιου γάμου
ιερού

Αόρατα Τοπία

Αόρατα τοπία, Κατερίνα Κατσίρη, εκδόσεις Λιβάνη

Με αρκετή προσοχή και ευχαρίστηση διάβασα την ποίηση της Κατερίνας Κατσίρη από τη συλλογή «Αόρατα τοπία» κι ομολογώ, ότι έχει καταθέσει και θα συνεχίσει να καταθέτει ένα σημαντικό έργο στη ζωή της, αλλά και στα ελληνικά γράμματα.
Σε κάθε της ποίημα διαφαίνεται ξεκάθαρα η ακούραστη αναζήτηση τόσο στα αισθητικά προβλήματα όσο και στα ιδεολογικά περιεχόμενα τους.
Ο έρωτας και ο θάνατος, δυο σημαντικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται κατά κόρον από την ποίηση, δοσμένα με εμφανή τη νεωτεριστική τους κατεύθυνση μέσα από τις εμπειρίες που η ίδια η ποιήτρια βίωσε και φυσικά προβάλλει με ασίγαστη δυναμική για την καλλιέργεια της τέλειας και άψογης μορφής του λόγου της.
Μα όχι μόνο σε αυτή τη συλλογή αλλά και στα υπόλοιπα βιβλία της, «Μικρές σκιές» και «Αιώρηση» αφήνει δείγματα μιας μεγάλης ποιητικής ψυχής και διανοητικής ικανότητας.

Δείγμα γραφής

Εγώ το αίμα

απ' το φιλί του άδειασα

τόσοι αέρηδες που θα 'ρθουν

στόμα πικρό μην πιουν

Χτες βράδυ

μες στης νυχτός τα σάπια

με παράχωσα

λεκιάζοντας στο μάκρος

το κορμί της

με αίμα απ' το γέλιο μου